Manavgat Yerleşim Yeri Adlarının Toponimi Açısından İncelemesi

An Etude of Manavgat Toponymies in Terms of Toponymy

Celâl GÖRGEÇ

Türk Dili Bilim Uzmanı, Manavgat/ Antalya

celalgorgec07@gmail.com, ORCID: 0000-0002-4642-615X

Özet

Bu çalışmada Antalya’nın Manavgat ilçesinin yerleşim yeri adları toponimi açısından incelenmiştir. Bilindiği gibi, yeradlarının ortaya çıkışını, yapısını, anlamını, gelişimini,ortaya çıkışlarındaki geleneği ve ilkeleri araştıran adbilim alanına toponimi (yeradbilim) adı verilir. Çalışmada ele alınan malzeme, Manavgat’ın idarî sınırları içinde kalan ve Büyükşehir Yasasıyla mahalle statüsüne dönüştürülen köyler ve şehir içinde kalan mahallelerin adlarıyla sınırlandırılmıştır. Yeradlarının tür, köken, yapı ve anlam açısından ele alındığı bu çalışmada esas olarak betimleme yöntemi ve tarihî yöntem kullanılmıştır.

Çalışmamızda öncelikle Manavgat ilçesine ait yerleşim yeri adları yazılı kaynaklardan derlenerek bu adların genel görünümü ortaya konulmuş, böylelikle adlandırmalardaki karakteristik özellikler ve eğilimler tespit edilmiştir. Ayrıca, yerleşim yeri adlarının tarihî görünümleri de kaynaklara dayalı olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Buna bağlı olarak çalışmamız; leksik-semantik sınıflandırma, adlarının veriliş eğilimleri açısından tabiata ve fiziksel özelliklere dayanan adlar ile birey

ve topluma dayanan adlardan oluştuğu görülmektedir. Dilbilgisel sınıflandırmada yeradları, yapısına göre basit, türemiş ve birleşik olarak üç başlık altında ele alınmıştır. dilbilgisel sınıflandırma ve kökensel sınıflandırma olmak üzere üç temel bölümden oluşmaktadır.

 

Manavgat’taki yerleşim yeri

 

Manavgat’taki yerleşim yerleri adlandırılırken en çok birleşik adlar tercih edilmiştir.

Köken bakımından Manavgat’taki yerleşim yeri adlarının neredeyse tamamına yakını Türkçe adlardan oluşmaktadır. Bu durum, Manavgat’ın eskiden beri önemli bir Türk yerleşimi olduğunu göstermektedir.

Anahtar kelimeler: Manavgat, toponimi, yeradbilim, köy adları, yerleşim yeri adları

Abstract

In this study, the settlement names of Manavgat district of Antalya were examined in terms

of toponyms. As it is known, the field of toponymy, that studies the emergence, structures,

meanings, developments, traditions and principles of their emergence, is called toponymy.

The material covered in the study is limited to the names of villages and neighborhoods

within the administrative boundaries of Manavgat, which have been converted into

neighborhoods through the Turkish Metropolitan Law. The study primarily employs

descriptive and historical methods to analyze the place names in terms of type, origin,

structure, and meaning. The names of the settlement areas belonging to Manavgat are first

compiled from written sources to establish their general characteristics and identify

characteristic features and trends in their nomenclature. Additionally, the historical

appearance of the place names is presented based on sources. Consequently, the study is

divided into three main sections: lexical-semantic classification, grammatical

classification, and etymological classification. It is observed that the place names in TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

 

Manavgat consist of names based on nature and physical features, as well as names related

to individuals and society. In terms of grammatical classification, the toponyms are

categorized as simple, derived, and compound names. Compound names are predominantly

preferred when naming the settlement areas in Manavgat. Regarding their origin, nearly

all of the place names in Manavgat are derived from Turkish words, indicating the region’s

longstanding significance as a Turkish settlement.

Keywords: Manavgat, toponym, science of place names, village names, settlement names

 

İnsanlar en eski zamanlardan itibaren yaşadıkları yerlere çeşitli adlar

vermişlerdir. Bu coğrafî adlar, çok yakın bir dönemde ortaya çıkabileceği gibi yüzlerce yıllık yadigârlar olarak günümüze kadar korunmuş olabilir. Yerleşim yeri adlarında toplumun kolektif yaşamının tarihi, toplumsal, ekonomik ve psikolojik etmenler gibi insanı ve insanlığı çevreleyen birçok unsurun yansımasını görmek mümkündür (Məmmədov, 2007). Buna bağlı olarak coğrafî nesnelere hiçbir zaman nedensiz ve rastgele ad verilmez. Yeradları, bilinçli faaliyetlerin, sosyo-ekonomik ilişkilerin sonucu olarak ortaya çıkar. Böylelikle bu adlar hayatımızın, tarihimizin yani geçmişimizin aynası durumundadır (Yusifov ve Kərimov, 1987, s. 5).

Eldeki çalışmada, Manavgat ilçesinin orunadları toponimi açısından

incelemek üzere ele alınmıştır. Bilindiği üzere, “yeradlarının ortaya çıkışlarını, yapılarını, anlamlarını, gelişimlerini, ortaya çıkışlarındaki geleneği ve prensipleri araştıran adbilim alanına toponimi (yeradbilim)” adı verilir (Şahin, 2018, s. 77). Adbilimin (onomastik) bir kolu olan toponimi, köken olarak Yunanca asıllı olup topos “yer” ve nomos “ad” sözlerinin birleşmesiyle oluşur ve “coğrafî ad” anlamına gelmektedir (Yusifov ve Kərimov, 1987, s. 5).

Toponimiyle ilgili ülkemizde, yeterli düzeyde olmasa dahi, pek çok çalışmayapılmış ve yapılmaya devam etmektedir. Bu bilim dalının gelişmesine katkısı olan kimi eserlere eldeki çalışma aracılığıyla değinilse de hepsine yer vermek, çalışmanın maksadını ve boyutunu aşacağı için diğer eserlere yer verilememiştir.

Esasen burada değerlendirilen malzemenin önemli bir kısmı konomimler

(köyadları) olsa da 12.11.2012 tarihinde kabul edilen 6360 sayılı “On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”1 ile diğer büyükşehirlerde olduğu gibi Antalya’daki köylerin de mahalle statüsüne

dönüştürülmesi, malzememizin tamamını mahalle adına dönüştürmüştür. Ancak bu durum çalışmamızın bir oykonimi (orunadbilim) çalışması olduğu gerçeğini etkilemeyecektir. Manavgat ilçesinin yeradlarına ilişkin ilk çalışma olan ve Cemali Sarı tarafından 2016 yılında sunulan bir bildiride Manavgat ilçesinin genel coğrafya 1 14.03.2013 tarihinde yapılan değişikliklerle bu Kanunun başlığında yer alan “on üç” ibaresi “on dört” olarak, “yirmi altı” ibaresi “yirmi yedi” olarak değiştirilmiştir.Celâl GÖRGEÇ

 

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

 

özellikleri ele alınarak köy, kasaba ve şehir adları coğrafî bakış açısıyla

sınıflandırılmıştır. Manavgat ilçesi yerleşme adları, coğrafî açıdan fizikî ve beşerî coğrafya kökenli olmaları bazında değerlendirilmiştir. Bu çalışmada 88 yerleşim birimi ele alınmıştır. Yazara göre, beşerî coğrafya kökenli 51 (%58) yerleşme, fizikî coğrafya kökenli 37 (%42) yerleşme birimi mevcuttur. Buna göre, adlarını beşerî coğrafya terimlerinden alan yerleşme sayısı fazladır (Sarı, 2016, s. 339-352).  

Manavgat’ın yeradlarına ilişkin ikinci akademik çalışma ise “Antalya’nın

Manavgat İlçesi Yer Adları” başlığıyla İbrahim Şahin tarafından Doç. Dr.

Mehmet Ali Yolcu danışmanlığında Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde lisans bitirme tezi olarak hazırlanmıştır. Ancak bu çalışma, halkbilimi ve halk anlatmaları çerçevesinde yapılmıştır ve Manavgat’ın yalnızca 20 köyü çalışmaya dâhil edilmiştir. Ancak her iki çalışmanın da yüzeysel kalması; ilk çalışmada 88, ikinci çalışmada ise 20 yerleşim biriminin ele alınması; bununla birlikte ilk çalışmanın coğrafya,

ikincisinin ise halkbilimi çalışması olması, leksik-semantik ve dilbilgisel bir sınıflandırmayı içeren daha ayrıntılı ve geniş bir çalışma yapılmasını gerekli kılmıştır.

Çalışmanın Önemi ve Amacı

Yerleşim yeri adları, diğer dil birliklerinden farklı olarak siyasî ve toplumsal bir karakter taşır. Bundan dolayı, yazılı kaynaklarda bulunamayan bazı bilgileri bu adların yardımıyla aydınlatmak mümkündür. Eski toplumların yaşadığı yerlerde bu sayede tespit edilebilmektedir (Məmmədov, 2007, s. 3-5). Örneklemek gerekirse, Side adı Türkçe kökenli değildir. Yani Türklerden önce bu bölgede yaşamış olan halkın dilinden yadigârdır. Bununla birlikte Yavrudoğan mahallesine bağlı Karakoyunlu mevkiinin adı yardımıyla Oğuz Türklerinin bir boyu olan Karakoyunlular’ın bu bölgeye yerleştiği anlaşılmaktadır. Bilim insanlarının araştırma yaptığı sahaların tarihî coğrafyasının aydınlatılmasında halkın sosyal yaşamı ve diliyle çok yakın ilişki içinde olan toponimi araştırmalarının büyük rolü bulunmaktadır. Esasen toponimi; dilbilim, coğrafya ve tarih bilimlerinin kavşağında yer alır. Yerleşim yeri adları, bu üç bilim sahasına önemli veriler sunar. Bir örnek vermek gerekirse; Manavgat şehrini ikiye ayıran ırmağın doğu tarafı halk arasında Turşamba, batı tarafı ise Çarşamba olarak bilinmektedir. Bu adlandırmalar sosyo-ekonomik faaliyetler neticesinde ortaya çıkmıştır. Eskiden şehrin her iki yakasında pazarlar haftada bir gün

kurulmaktaydı. Doğu yakasında pazartesi (turşamba

Bununla birlikte Manavgat, Antalya’nın demografik ve ekonomik açıdan en büyük ilçelerinden biridir. Manavgat, 2351 km² ile Antalya’nın en büyük TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

yüzölçümüne sahip ikinci ilçesi konumundadır.2 Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları’na göre Manavgat’ın 2022 yılı nüfusu, toplam 252.941 kişidir. Böylelikle Kepez, Muratpaşa ve Alanya’nın ardından Antalya’nın en çok nüfuslu dördüncü ilçesi Manavgat olmuştur.3 İşte bu gibi sebepler Antalya’nın en büyük ilçelerinden Manavgat’ın yerleşim yeri adlarının dilbilimsel açıdan incelenmesini zarurî kılmaktadır. Bölge hakkında daha önce böyle bir çalışmanın yapılmamış olması bizi bu incelemeyi yapmaya sevk eden başka bir sebep olmuştur. Böylelikle daha geniş çaptaki toponimi çalışmalarına katkı sağlayacağı düşünülmüştür.

Çalışmanın Sınırları ve Kullanılan Metot

T.C. İçişleri Bakanlığı, İller İdaresi Genel Müdürlüğü verilerine göre

Antalya’nın Manavgat ilçesine bağlı 106 mahalle bulunmaktadır.4 Eldeki

çalışma, Manavgat’ın idarî sınırları içindeki bu mahalle adları esasında

gerçekleştirilmiştir.

Yeradlarının tür, köken, yapı ve anlam açısından ele alındığı bu çalışmada esas olarak betimleme yöntemi ve tarihî yöntem kullanılmıştır. Manavgat ilçesine ait yerleşim yeri adları resmî kaynaklardan derlenmiş ve bu adların genel görünümü ortaya konmuştur. Ayrıca Index Anatolicus, Türkiye yerleşim birimleri envanterinden yararlanılmıştır. Böylelikle adlandırmalardaki karakteristiközellikler ve eğilimler tespit edilmiştir. Ayrıca, yerleşim yeri adlarının tarihî görünümleri, yazılı kaynaklara dayalı olarak gösterilmeye çalışılmıştır.

Manavgat’a Bağlı Yerleşim Birimlerinin İdarî Yapısı

Manavgat’ın tarihi çok eskilere dayansa da idarî yapının düzenli ve

denetlenebilir bir biçimde Türk egemenliği döneminde kayıt altına alındığı

söylenebilir. 1530-1556 yılları arasında Anadolu Vilâyeti’nin Alâiye Livası’na bağlı Manavgad kazasının Manavgad, Akçahisar (حصار آقچھ)5 ve Atabey (آتابك)

P

5F

6

P

olmak üzere üç nahiyesi bulunmaktaydı (Özkılınç ve ark., 2013, s. 12).

Manavgad kazasına bağlı orunadları: Akçahisar nahiyesi, Alpkayır,

Atabey nahiyesi, Balat, Bıçkucıyan, Bucakyavşı, Burmahan, Cemaat-i

Çubukcıyan, Çukurviran, Dede, Delmece, Gidiş, Giz, Güney, İvradı, Kandı,

Karasenir, Kargu, Katrancıyavşı, Kemer, Kenake, Kımızcı, Kızılağaç, Kızılca,

Kızıldağ, Kiçigurgurum, Kiçihoma, Kirli, Kurgul, Küçükyavşı, Okmaz, Ormana,

2- 10 Şubat 2020’de https://www.harita.gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri adresinden edinilmiştir.

3- 04 Haziran 2023’te https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden edinilmiştir.

4- 04 Haziran 2023’te https://www.e-icisleri.gov.tr/Anasayfa/MulkiIdariBolumleri.aspx adresinden

edinilmiştir.

5- Düzağaç ve Değirmenözü köyleri ve civarı olabilir (DAB, 2020, s. 46).

6- Manavgat’ın kuzeybatısındadır. Manavgat, Serik ve Akseki arasında olduğu belirtilmektedir

 

(DAB, 2020, s. 66). Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Perakende, Peri, Salur, Saraycık, Sığırin7 , Sorkun, Sülmeşe, Ulugurgurum,

Uluhoma, Unulliye, Vaslderesi, Yakaçadır, Yakublar, Yörükan-ı Kızıldağ.

Akçahisar nahiyesine bağlı orunadları: Akçahisar, Değirmenözü,

Düzağaç, Kızıltepe, Kozağaç, Oruçhan, Saraycık, Seyyidseki, Yusuflar,

Zeytuncuk.

Atabey nahiyesine bağlı orunadları: Atabey, Boğacaklar, Boğataş,

Burunlu, Dinek, Emirilyas, Güğercinlik, Karaağaç, Karakadı, Kozlular,

Kuskunlar, Nasırlar, Nayibibrahim, Niğit, Sofular, Taşköprü (Özkılınç ve ark., 2013). Manavgat (Pazarcı maa Alâiye), 1475-1636 yılları arasında Anadolu eyaleti altında Alâiye’ye bağlı bir kaza iken 1855-1867 yıllarında Karaman eyaletinebağlanmıştır. 1868 yılında Konya vilayetine bağlı Teke sancağında bir kaza olarak görünen Manavgat, 21 Nisan 1330 (1914) tarihinde Teke sancağı Antalya’ya bağlanmış ve 1924’te müstakilen Antalya’nın bir kazası olmuştur (Sezen, 2017, s. 530). Yıllar içerisinde köylerin kimileri kayıttan düşürülürken yenileri eklenmiştir.

1928 yılında Dahiliye Vekaleti tarafından hazırlanan çalışmaya göre

Manavgat kazası, Merkez nahiyesi (Pazarcı), Beş Konak (Boz Yaka) ve Taş Ağıl olmak üzere üç nahiyeden oluşmaktadır ve kazaya bağlı toplam 82 köy bulunmaktadır.

Merkez nahiyesine bağlı köyler: Ahmedler, Aksaz Espiyeler, Avason, Alayi

Beyler, Evrenler ve Yavşı, Evren, Evrenler, Oda Öŋü, Ilıca, Bucak ve Şıhlar, Boz Ahmedli Aşireti, Boz Tepe, Pazarcı, Tilkiler, Çavuş, Çeltikci, Çinker, Hacı Obası,Hacı Ali, Hacı İsalı Aşireti, Hisar, Hummaz, Homa, Halid Agalar, Hatibler, Demirciler, Dolbazlar, Saraçlı (Séradjli) Aşireti, Seki, Selimiye, Sülek Aşireti, Sevinç ve Hinduke, Seydiler, Şişeler, Sarılar, Salur, Sırt, Sorkun, ‘Işıklar

Düşenbe, ‘Işıklar Manavgat, Kadılar, Karavca, Kara Öz, Karacalar, Kara Kaya, Kızıl Ağaç, Kızıl Ot, Kalemler, Gebece (Kébédjé), Kemer, Kirten, Mısırlı Aşireti, Namras, Viran Seŋir, Yalçı Dibi.

Beş Konak nahiyesine bağlı köyler: Burmahan, Boz Yaka, Bolasan,

Değirmen Özi, Duz Ağacı, Tazı, Kara Bük, Kara Dut, Kızılca.

Taş Ağıl nahiyesine bağlı köyler: Bereket ve Mecidiye, Beydiğin (Bekdikin),

Büklice, Perakende Aşireti, Peri ve Zeyve, Çardak, Çakış, Çolaklı Aşireti,

Hocalar, Taş Ağıl, Fettahlı Aşireti, Kara Bucak, Kızıl Dağ, Kısalar, Kepez ve

Sağırin, Nikit (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141-142)

Toponimik bir araştırma çeşitli kaynakları incelemekle başlar. Bunlardan ilki

ve en önemlisi yazılı kaynaklardır. Bu cümleden, ülkemizdeki köy adları ile

bunların bağlı bulundukları idarî (il ve ilçe) merkezlerini göstermek maksadıyla

7 Ar. ṣaġı

̇

̄

r “küçük” + T. iŋ “in, mağara” olmalıdır.TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

ilk önce Arap harfleriyle 1928’de, daha sonra Latin harfleriyle 1933 yılında Köylerimiz adıyla eserler yayımlanmıştır. O tarihten itibaren 1946’ya kadar geçen

uzun süre içinde yeni bir resmî çalışma yayımlanmamış fakat birçok yerin

adlarında ve idare bağlılıklarında yapılan değişiklikler yeni bir çalışmayı gerekli kılmıştır. 1946’da incelemeler yapılarak ülkemizin sadece köylerini değil, çiftlik, kom, mezra, oba kışlak ve yaylak gibi tüm meskûn mahallerini de içine alarak hazırlanan iki ciltlik çalışma, Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu diye adlandırılmıştır. 1968 yılına gelindiğinde ise 10 Haziran 1949 gün ve 5442 Sayılı İl İdaresi Kanunu’nun 11 Mayıs 1959 tarihli 7267 sayılı kanunla değiştirilen 2/d maddesinde bulunan “Türkçe olmayan ve iltibasa yer veren köy adları Alâkadar Vilâyet Daimî Encümeninin mütalâası alındıktan sonra en kısa zamanda İçişleri

Bakanlığınca değiştirilir.” hükmünce, Türkçe olmayan, yabancı kökten geldiği anlaşılan ve iltibasa yol açtığı tespit olunan yaklaşık 12.000 (on iki bin) köy adı, İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğünde kurulan Yabancı Adları Değiştirme Komisyonu tarafından incelenerek Türkçe adlarla değiştirilmiştir.

1968’de yayımlanan çalışmanın ön sözünde yukarıda açıklanan sebeplerle yapılan değişiklikler ve kurulan köylerin adları gerek tatbikatçılar gerekse teorik alanda çalışanlar için en son biçimiyle doğru bir kaynak sağlamak amacıyla Köylerimiz kitabının yeniden hazırlanıp yayımlandığı bilgisi verilmiştir (İçişleri Bakanlığı, 1968, s. 3). Bu çalışmada her ne kadar yabancı adların değiştirildiği belirtilse de bölgenin tarihî, coğrafî veya toplumsal özellikleriyle bağdaşmayan yeni adların verilebildiği görülmektedir. Örneklemek gerekirse, Seŋir gibi Türkçe

adlar da değiştirilmiştir. Aynı zamanda yörenin tarihî coğrafyasını aydınlatabilecek yeradlarının yenileriyle değiştirilmesi bu alandaki

araştırmacılara güçlükler doğurabilmektedir (Koday ve Aydın, 2016, s. 452-466). Manavgat ilçesinin son dönemlerde bir merkez ve dokuz belde belediyesi

bulunmaktaydı. Manavgat ilçesinin belediyeleri, Manavgat, Taşağıl, Çolaklı, Side, Ilıca, Evrenseki, Gündoğdu, Kızılot, Sarılar ve Oymapınar iken 6360 sayılı kanun ile anılan dokuz belde belediyesi, 30 Mart 2014 yerel seçimlerinin ardından tüzel kişiliklerini yitirerek mahalleye dönüşmüştür.

Eski Adı                        Yeni Adı

1. Avason                          Yaylaalan

2. Bereket ve Mecidiye     Bereket

3. Bolasan                         Çaltepe

4. Bucak ve Şıhlar             Bucakşeyhler

5. Espiyeler                        Doğançam

6. Fettahlı Aşireti               Gündoğdu

7. Gecereme                       Gençler

8. Hallı Bucak                    Ballıbucak

9. Homa                             Oymapınar

10. Hummaz                      Çayyazı

11. Işıklar Düşenbe           Aşağı Işıklar

12. Işıklar Manavgat         Yukarı Işıklar

13. Kepez ve Sagırin         Sağırin

14. Kızılcaköy                   Yeşilbağ

15. Kirten                           Ulukapı

16. Namras                         Çamlıtepe

17. Niğit                             Denizyaka

18. Pazarcı                         Aşağı Pazarcı

19. Peri ve Zeyve               Yavrudoğan

20. Selimiye (Eski Antalya)- Side

21. Tazıköy                          Gaziler

22. Virān Sehir                    Örenşehir

23. Zerk                               Altınkaya

 

Tablo 1: Çeşitli gerekçelerle adları değiştirilen yerleşim yerlerinin listesi Tabloda da görüldüğü üzere Cumhuriyet döneminden itibaren köylerin yaklaşık ¼’nün adı değiştirilmiştir. Bunun yanı sıra kimi Yörük topluluklarının yerleşik yaşamı tercih etmesi/ettirilmesi sonucunda aşiret muhtarlığından köy muhtarlığına geçiş olmuştur. Böylelikle yeni yerleşim yerleri de ortaya çıkmıştır. 1940’ta hazırlanan bir çalışmada Antalya’nın ilçelerinde en fazla Yörük grubunun Serik ve Manavgat’ta olduğu görülmektedir (Atabeyli, 1940, s. 218- 220). Bu çalışmada yerleşim yerlerinin adlarındaki tarihî süreçte meydana gelen değişmeler de ele alınmıştır. Bazı yeradları halk tarafından hâlâ kullanılsa da resmî kayıtlarda, Türkçe olmayışları gibi, kimi gerekçelerle değiştirilmiştir. TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

 

Değişiklikler daha çok Cumhuriyet döneminde gerçekleşmiştir. Ad

değişikliklerinin ne zaman yapıldığını 1928’de Arap harfleriyle basılan Son Teşkilât-ı Mülkiyede Köylerimiz, 1946 tarihli Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu I-II, 1968 ve 1981 tarihli Köylerimiz adlı çalışmalar sayesinde daha kolay tespit edebilmekteyiz. Ayrıca karşılaştırmalarda bulunabilmek için Index Anatolicus -Türkiye Yerleşim Birimleri Envanteri de dikkate alınmıştır

1. Manavgat Yerleşim Yeri Adlarının Leksik-Semantik Sınıflandırması

Toplumsal yaşamda çok büyük rolü olan coğrafî (şehir, köy, deniz, dağ vs.) adların dört temel fonksiyonu bulunmaktadır: Coğrafî ad, her şeyden evvel ‘adres’ demektir. Bu temel fonksiyonuna göre coğrafî adları hiçbir zaman ve şekilde toplumun dışında tutmak mümkün değildir. Coğrafî adların ikinci

fonksiyonu, öğretici bir karakter taşımasıdır. Birçok kişi, yaşadığı köyün, şehrin veya gezdiği yerlerin adlarının anlamını öğrenmek ister. Üçüncü fonksiyon, coğrafî adların tarih, dilbilim, coğrafya ve diğer bilim kolları için çok mühim bir kaynak olmasıdır. Dördüncü ve son fonksiyonu ise ideolojik fonksiyondur (Yusifov ve Kərimov, 1987, s. 7-9). Ülkemizde 1940’larda başlayan ad

değiştirme süreci de bu ideolojik fonksiyon kaynaklıdır. Bunların dışında da coğrafî adların belli başlı şu özelliklere sahip olduğu söylenebilir: “I. Her halkın coğrafî ad verişinde dil sistemine dayalı olarak belirli kurallar bulunmaktadır. II. Ad veren grubun dünyaya bakış açısı yeradlarına yansıtılır. III. Yeradlarının içeriği tarihî, toplumsal, coğrafî ve başka ekstralinguistik faktörlere bağlıdır. IV. Yeradları dilin ulusal belgeleri olarak kabul edilir. V. Ulusal yeradları temelde anadildeki adlarla kurulur. VI. Yeradcıl sistemde yeni ve ödünçleme adlar da bulunmaktadır.” (Mädiyeva ve İymanberdiyeva, 2005, s. 63-64).

Yerleşim yeri adlandırmalarında iki temel kaynak (ya da eğilim) göze çarpar. Bunlardan ilki; çevresel ögeler olarak da adlandırılabilecek bitki örtüsü, hayvanlar, dağ, tepe gibi fiziksel koşullara dayanan adlardır. İkincisi ise; kişi adları, boylar, soylar, meslekî adlar gibi, birey ve topluma dayanan adlardır. .1.BÖLÜM