Elbette bu

adlandırmalar tesadüfî olmasa gerektir. Mersin bölgesindeki Manavgat toponimlerinin veriliş

nedenleri ayrıca değerlendirilmelidir.

30 Manavgat maddesi, Görgeç, 2020, s. 13-15’ten derlenmiştir, daha fazla bilgi için bu çalışmaya

bakılabilir.Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

kurulduğu belirtilen bu köyün adı hakkındaki diğer rivayet şu şekildedir:

Buradaki zaviyede çorba kaynarmış. Gelenler bedava yerlermiş. Yiyenlere

“yiyeler de şişeler” denildiği için köyün adı Şişeler kalmıştır (Konyalı ve Yıldız,

2010, s. 155-156). Elbette ki bu açıklama yakıştırmadan ibarettir.

2. Manavgat Yerleşim Yeri Adlarının Filolojik Sınıflandırması

Bu bölümde Manavgat’taki yeradlarının gramer yapısı ele alınmış yani

sözcüklerin yapısal analizi yapılmıştır. Yeradlarını yapılarına göre basit, türemiş

ve birleşik olmak üzere üç başlık altında ele almak mümkündür.

2.1. Basit Yeradları

Basit yapılı yeradları tek bir sözcükten oluşan ve hiçbir yeradcıl ek

barındırmayan adlardır (Şahin, 2018, s. 120). Kimi basit yeradlarının doğrudan

coğrafî terim olduğu da görülmektedir. Basit yapılı adlar, daha çok çağdaş

yeradlarında görülür. Manavgat yeradlarında en az görülen yeradı türüdür.

İncelemeye esas yerleşim yeri adlarından basit yapıdakiler şöyle sıralanabilir:

Bereket, Çenger, Emek, Kemer, Örnek, Sanayi, Side, Şelale.

2.2. Türemiş Yeradları

Yapısında yeradcıl (toponimcil) ek barındıran adlandırmalardır (Şahin, 2018,

s. 121). Özellikle bazı eklerin yeradı türetmede sıklıkla kullanıldığı görülür. Bu

eklerden +cA, +lA ve +lI addan ad yapım eki niteliğinde; +lAr çokluk eki

niteliğinde; -An ise eylemden ad yapım eki niteliğindedir. Manavgat’taki türemiş

yapılı yeradları şunlardır: Ahmetler, Büklüce, Cevizler, Çağlayan, Dikmen,

Gaziler, Gebece, Gençler, Hocalı, Ilıca, Kalemler, Karacalar, Kavaklı, Kısalar,

Sarılar, Sorgun, Tilkiler, Uzunlar, Yayla.

2.3. Birleşik Yeradları

Manavgat’ta birleşik yapılı yeradları en yaygın görülen yeradı türüdür. Bu

yeradlarını ad tamlaması ve sıfat tamlaması olmak üzere iki ana grupta

sınıflandırmak mümkündür.

2.3.1. Ad Tamlaması Yapısındaki Yeradları

Ad tamlaması yapısındaki yeradlarının sıfat tamlaması kuruluşundakilere

nazaran daha az olduğu görülür. Bu yapıdaki özel adları şöyle sıralamak

mümkündür: Belenobası, Burmahan, Çavuşköy, Çayyazı, Değirmenözü,

Denizkent, Denizyaka, Doğançam, Evrenleryavşı, Evrenseki, Gültepe, Odaönü,

Taşkesiği, Yalçıdibi.

2.3.2. Sıfat Tamlaması Yapısındaki Yeradları

Manavgat yeradlarının yapıları arasında sıfat tamlaması kuruluşundakilerin

oran bakımından diğerlerinden çok daha fazla olduğu görülmektedir.

Aksaz, Altınkaya, Aşağıhisar, Aşağıışıklar, Aşağıpazarcı, Aydınevler,

Bahçelievler, Beşkonak, Beydiğin, Boztepe, Bozyaka, Çaltepe, Çamlıtepe,

Çardak, Düzağaç, Eskihisar, Güzelyalı, Hacıali, Karabucak, Karabük, Karadut, TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

Karakaya, Karaöz, Kırkkavak, Kızılağaç, Kızıldağ, Kızılot, Milliegemenlik,

Mimarsinan, Oymapınar, Örenşehir, Sağırin, Salkımevler, Sırtköy, Taşağıl,

Tepeköy, Ulukapı, Uzunkale, Yavrudoğan, Yaylaalan, Yeniköy, Yeşilbağ,

Yukarıhisar, Yukarıışıklar, Yukarıpazarcı.

3. Köken Bakımından Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Bu başlık altında Manavgat’taki yerleşim yeri adlarının hangi dillerden

geldiği ele alınmıştır. Dilbilimi açısından yeradlarının kökenini araştırabilmek

için öncellikle belirli bir bölgedeki yeradlarını eşsüremli olarak leksik-semantik

ve leksik-gramerlik açıdan araştırma yürütmek gereklidir. Bunun gibi

araştırmalar yeradlarının konulmasında, anlamında ve dilbilgisel özellikleri

açısından nasıl eğilimler (~kurallar) olduğunu anlamaya ve böylelikle etimolojik

araştırmalara yardımcı olacaktır (Äbdirahmanov, 2010, s. 39). Manavgat

yerleşim yeri adlarında Türkçenin ardından Arapça ve Farsça ödünçlemeler

yoğunluğu oluşturmaktadır.

3.1. Tamamen Türkçe Olan Yeradları

Emek (

(

bal+lı+bucak), Belenobası (

Büklüce (

Çayyazı (

demir+ci+ler), Denizyaka (

Evrenleryavşı (

(

Yalçıdibi (

Aydınevler (

boz+tepe), Bozyaka (

düz+ağaç), Gençler (

ılı+ca), Karabucak (

kara+ca+lar), Kısalar (

kara+ev+li), Karakaya (

Karaöz (

Kırkkavak (

kızıl+dağ), Kızılot (

(

tilki+ler), Ulukapı (

yavru+doğan), Yaylaalan (

31 Bu sözcüğün Ermenice orinak kökünden Orta Farsça aracılığıyla Türkçeye geçtiğini iddia edenler

bulunsa da diğer Türk dillerinde de benzer şekillerde bulunduğundan Türkçe asıllı olduğu görüşü

daha güçlü sayılmalıdır (Ayverdi, 2010, s. 967).Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

3.2. Tamamen Arapça Olan Yeradları

Bereket (

(

̇

̄),

Mimarsinan (

3.3. Tamamen Farsça Olan Yeradları

Çenger (

perākende).

3.4. Antik Anadolu Dillerinden Gelen Yeradları

Manavgat (

3.5. Türkçe + Farsça ya da Farsça + Türkçeden Oluşan Yeradları

Burmahan (

Gültepe (

+ Far. kūy); Aşağıpazarcı (

bāġçe+ T. -li + T. evler), Çeltikçi (

Far. şehr), Şişeler (

̇

̄

şe + T. -ler?), Yeniköy (

(

3.6. Türkçe + Arapça ya da Arapça + Türkçeden Oluşan Yeradları

Ahmetler (

(

(

(

ġāzı

̇

̄

+ T. -ler), Hacıisalı (

oba+sı), Hatipler (

̇

̄

b + T. -ler), Kadılar (

̇

̄

+ T. -ler), Kalemler

(

millı

̇

̄

+ T. egemenlik), Sağırin (

̇

̄

r “küçük, ufak” + T. in), Saraçlı (

sirāc + T. -lı?), Seydiler (

Yukarıhisar (

-lar).

3.7. Farsça + Arapçadan Oluşan Yeradları

Çardak (

Ar. ʿālı

̇

̄).

3.8. Arapça + Farsça + Türkçeden Oluşan Yeradları

Dolbazlar (

3.9. Türkçe ve Soğutçadan Oluşan Yeradları

Denizkent (

3.10. Arapça + Moğolca + Türkçeden Oluşan Yeradları

Halitağalar (

https://tdid.ege.edu.tr/

Sonuçlar

Buna bağlı olarak çalışmamız; giriş, leksik-semantik sınıflandırma, gramer

sınıflandırması ve sonuç olmak üzere dört temel bölümden oluşmaktadır. Giriş

kısmında konuya ilişkin genel bilgiler, çalışmanın önemi ve amacı, çalışmanın

sınırları ve kullanılan metot konularında bilgiler verilmiştir. Leksik-semantik

sınıflandırma bölümünde yeradlarının verilme eğilimleri, anlamları gibi

konularda analiz yapılmıştır. Gramer sınıflandırması bölümünde yeradlarının

dilbilgisel yapısı ortaya konulmuştur.

Çalışmada 1940’lardan sonra Manavgat’taki köylerin yaklaşık %25’inin

adının değiştirildiği tespit edilmiştir. Atabey’in çalışmasına göre Cumhuriyet

sonrası dönemde Antalya’nın en fazla Yörük grubuna sahip ilçelerinden biri olan

Manavgat’taki kimi Yörük topluluklarının yerleşik yaşamı tercih

etmesi/ettirilmesi sonucunda aşiret muhtarlığından köy muhtarlığına geçişler de

olmuştur. Böylelikle yeni yerleşim yerleri de ortaya çıkmıştır.

Manavgat’taki yaklaşık 110 yerleşim yeri adının ele alındığı bu çalışmada

yerleşim yerleri adlandırılırken daha çok birey ve topluma dayanan adlardan

yararlanıldığı görülmektedir. Veriliş eğilimleri açısından yeradlarının içinde

tabiata ve fiziksel özelliklere dayanan adlar %48.31’lik bir paya sahipken birey

ve topluma dayanan adlar %51.69’luk bir orana sahiptir. Manavgat’taki

yeradlarının %25’i boy ve aşiret adlarıyla oluşturulmuştur. Etnotoponimlerin

yoğunluğu bu bölgeye yoğun bir şekilde Oğuz boylarının da geldiğini

göstermektedir. Oğuzların bölgeye yerleştikleri sırada, Karakoyunlu, Salur gibi

kendi boy adlarını ya da ait oldukları topluluğun adını yerleşim yeri adı olarak

verdikleri görülmektedir...9.BÖLÜM

mustafakutun