Karacalar: Karacalar (لر جھ قره), 1475-1530 yıllarında Anadolu eyaleti

altında Alâiye’ye bağlı bir nahiye idi (Sezen, 2017, s. 416). Adlandırılışı itibariyle

kökadı (etnonim) olmalıdır. Bilindiği üzere, Yörük-Türkmenler arasında

besledikleri koyun ve keçilerin rengine göre isim alma geleneği yaygındır. Tahrir

defterlerinde Karacalar, Karaca Koyunlular gibi Yörük-Türkmen cemaatlerine

rastlanmaktadır. XV. ve XVI. yüzyıllarda Aydın ve Menteşe sancaklarında

yaşayan Karaca Koyunlu taifesi hakkında geniş bir çalışma yapılmıştır (Gülten,

2009, s. 192-193). Karacalar adı, benzer şekilde, cemaat/boy adına verilmiş

olması makuldür. Anılan köy, ilçe merkezine 12 km uzaklıktadır. TMYK’de

Karacalar’ın Cezler, Paşagölü ve Yahyalar adında mahalleleri olduğu

görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 208; İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 902-

1113).

Karakoyunlu: Yavrudoğan’a bağlı bir yerleşim yeridir. Karakoyunluların

göç yolu ve kökeni konusunda kesin bilgiler bulunmamaktadır. Karakoyunluların

nereden geldikleri ve hangi Oğuz boyuna ait oldukları konusu hâlâ netlik

kazanmamıştır ve bu konuda farklı teoriler bulunmaktadır. Tarihçiler ve

araştırmacılar, Karakoyunluların Yıva boyuna mensup olabileceği üzerinde

durmaktadır, ancak kesin bir kanıt mevcut değildir. (Atıcı Arayancan, 2015, s.

140).

Karavca: 1928 yılında Merkez nahiyesine bağlı olarak Karavca (

kara+ev+ce?) adıyla kaydedilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Karavca

köy muhtarlığına bağlı Akışlar, İhtiyarlı, Merzevi ve Selimli mahalleleri

bulunmakta idi. Ancak Karavca adı 1940’lı yıllarda Değirmenli olarak TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

değiştirilmiştir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 30-535; İçişleri Bakanlığı, 1947, s.

706-822-963) Değirmenli Mahallesinin adı, Manavgat belediye meclisi

tarafından 2018 yılının kasım ayında alınan kararla yeniden Karavca olmuştur.

Kızılot: 1928 yılında Merkez nahiyesine bağlı olarak Kızıl Ot adıyla

kaydedilmiştir. Köyün kurucuları Kızılot Yörükleri, 1940’lı yıllarda Akseki’nin

Yenice Pazar yaylasına çıkmakta idiler (Atabey, 1940, s. 220). Günümüzde

Kızılot’a bağlı Mısırlılar mahallesi de Mısırlı Aşireti olarak kayıtlara geçirilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Bu kayıtlardan beş yıl sonra da Mısırlı adıyla

köy zikredilir (Dâhiliye Vekâleti, 1933, s. 561). TMYK’de Mısırlı aşireti

muhtarlığına bağlı Taşlıca adında mahallesi olduğu görülmektedir (İçişleri

Bakanlığı, 1947, s. 1040). Kızılot, 1999 yılında belde belediyesi olmuştur.

Günümüzde bir mahalle hüviyetindedir. Türkçe kökenli kızıl ve ot sözcüklerinin

birleşimiyle oluşan bu yeradı, mevcut hâliyle hem renk adıyla kurulmuş bir yeradı

hem de bitki adlı yeradı olarak da değerlendirilebilir. Ancak yerleşim yerinin adı,

Kızılot Yörüklerine istinaden verildiği için etnotoponim olarak sınıflandırmak en

doğrusudur.

Perakende: Aslında perakende sözünün “dağınık, düzenli olmayan” anlamı

da bulunmaktadır (Ayverdi, 2010, s. 987). 1928’de Manavgat Taş Ağıl nahiyesine

bağlı olarak Perâkende Aşireti adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti,

1928, s. 142). Bu durum da göstermektedir ki dağınık olarak yaşayan ve kendisine

Perâkende denilen bir Yörük aşireti bu bölgeyi yurt tutmuştur. Tarihî kaynaklarda

Anadolu Eyaleti’nde ve buna bağlı olarak Hamid, Teke ve Menteşe Sancağı gibi

Batı Akdeniz coğrafyasında Perakende Yörük taifelerinin yaşadığı görülür

(Karaca, 2008, s. 409). Perakende adına XVI. yüzyıldaki resmî belgelerde

rastlamak mümkündür (Özkılınç ve ark., 1995, s. 156).

Salur: Manavgat’ın yaklaşık 20 km kuzeyinde konumlanan bu köyde Salur,

Yalamutlu, Göğü ve Kabacaağaç mahalleleri bulunmaktadır (Konyalı ve Yıldız,

2010, s. 144). 1928’de de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Salur adıyla

kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Ancak halk tarafından

Salır27 olarak bilinir ve söylenir. Yirmi dört Oğuz boyundan biri olan Üçoklar

kolundan gelen Salur boyu tarafından kurulan köy, Manavgat’ın en eski Türk

yerleşimlerindendir. XIII. yüzyılda bölgede kurulan Salur Beyliği’nin

bakiyesidir. Manavgat, Kumluca ve Elmalı’da olmak üzere Antalya’da Salur

adında 3 yerleşim yeri bulunmaktadır. Salurlu ve Göğü Yörükleri yerleşiktir.

Dede Korkut kitabında hâkim boy, Salurlardır ve Kazan Beg de Salur

boyundandır. Kadı Burhaneddin’in de bir Salur Türkü olduğu bilinmektedir

(Sümer, 1999, s. 332-339). Yöredeki mezarlıklarda Salur boyunun damgalarını

görmek mümkündür.

27 Salır adı, Türkmenistan toponimisinde de önemli bir yer kaplar ve Salır’ın eski Türkmen

boylarından biri olduğu belirtilir (Ataniyazov, 1970, s. 201).Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Saraçlı: Saraçlı Yörükleri en geç yerleşen Yörük topluluklarındandır

(Konyalı ve Yıldız, 2010, s. 213). XX. yüzyılın ikinci yarısının başlarında aşiret

muhtarlığından köy muhtarlığına geçerek köy oluşturmuşlardır (Uslu, 2015, s.

36). Yaz aylarında Akseki’nin Göktepe yaylasına göçerler. Kışlakları Saraçlı

köyüdür. 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Serāclı Aşireti

(Séradjli achiréti) adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141).

Saraçlı Aşireti köy muhtarlığına bağlı Abdullahhoca, Belen, Çakıroğlu, Kale,

Sarıömer ve Tabaklı mahalleleri bulunmakta idi (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 3-

145-224; İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 575-951-1030).

Sarılar: Manavgat’ın 5 km kuzeyinde bulunan bu yerleşim yeri, merkez

mahalledir. 1928’de de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Sarılar adıyla

kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Bu yerleşim yerinin adının,

sarı iki kardeş tarafından kurulduğu için bu şekilde olduğu söylenir (Konyalı ve

Yıldız, 2010, s. 145-146). Fakat XX. yüzyılın başında Diyarbakır’ın batısı ve

güneyindeki Musul, Halep ve İskenderun’a kadar uzanan bölgede Sarılar

Türkmen aşiretinin varlığı bilinmektedir. Bu bilgi, bu yerleşim yerinin adının

etnotoponim bir kökeni olduğunu düşündürmektedir. Yani, Sarılar adı, bölgede

yaşayan Sarılar Türkmen aşiretiyle ilişkilendirilerek kullanılmış olabilir (Frayliç

ve Ravling, 2008, s. 65-66). Şahin de Sarılar adını Sarı etnonimi ile bağlantılı

görür. Araştırmalara göre Sarı/Sarular, X. yüzyılda Kimek boy birliği yer

almıştır. Kıtanların saldırısıyla batıya doğru göç ederek Harezm yakınlarına

gelmişlerdir. Ardından Moğol baskılarıyla Anadolu’ya göç etmiş ve

Selçukluların hizmetine girmişlerdir. Bu büyük göç sonucunda, Sarılar pek çok

farklı coğrafyada izler bırakmışlardır. Orta Asya, Kafkaslar, İran, Suriye, Kırım,

Anadolu ve Rumeli gibi bölgelerdeki yeradlarında izlerini görmek mümkündür

(Şahin, 2016, 231). Türk halklarının etnogeneziyle ilgili araştırmalar yürüten

Şaniyazov’a göre, X-XII. yüzyıl kaynaklarında Kıpçaklar üç farklı gruba

ayrılmıştır: Ak-Kıpçaklar, Kara-Kıpçaklar ve Sarı-Kıpçaklar. Şaniyazov’un

görüşüne göre “Sarı” adı da aslen “Sarı-Kıpçaklar” etnoniminin kısaltılmasıyla

ortaya çıkmıştır. Bu görüşe göre Sarılar, Kıpçak topluluğunun Sarı-Kıpçaklar adı

altındaki bir bölümüdür (Şaniyazov’un “K Etniçeskoy İstorii Uzbekskogo

Naroda” (1974) eserinden aktaran Şahin, 2016, s. 227). 1999’da kurulan Sarılar

Belediyesi (MATAB, 2004, s. 300), 2014’den sonra mahalleye

dönüştürülmüştür.

Sevinç: 1530’da Manavgad kazasına bağlı olarak kaydedilen Sevinç Hācı

cemā‘ati (Özkılınç ve ark., 1995, s. 156) kaynaklı olması muhtemeldir. Yine XV.

yüzyılda Manavgat kazasına bağlı Sevinç ve Sevinç Hacı köyleri bulunmaktadır

(Karaca, 2009, s. 85). XX. yüzyılın son çeyreğinde Bozahmetli Yörükleri nüfus

olarak Sevinç köyüne aktarılmıştır. 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı

olarak Sevinc Hindüke? (ھندوكھ سونج) adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye

Vekâleti, 1928, s. 141). Ayrıca Dulkadirli ulusunu meydana getiren taifelerden

biri olan Anamaslu benâm Karacalu taifesini oluşturan cemaatlerden biri

Sevinçlü adını taşımaktadır (Solak, 2002, s. 148). Ayrıca Isparta’da bulunan

Anamas bölgesi, Manavgat Yörüklerinin göç yollarından birini oluşturur.

Seydiler: Bu köyün XVI. yüzyılda Cemālü'd-dı

̇

̄

n-Seydı

̇

̄

zaviyesi ve

cemaatiyle birlikte ‘Alā’iye kazasına bağlı olduğu görülmektedir (Özkılınç ve

ark., 1995, s. 156). 1928’de de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Seydiler

adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Bilindiği gibi Hz.

Muhammed’in küçük torunu olan Hz. Hüseyin’in soyundan gelen kimselere

seyyid denilmektedir. Bu köyün adı da seyyid olduğuna inanılan Cemālü'd-dı

̇

̄

n

Seydı

̇

̄

kaynaklıdır. Ancak yeradının aldığı çokluk eki, bu yeradının etnotoponim

olduğuna işaret eder.

Sülek: İlçe merkezinin 11 km doğusunda bulunan Sülek köyünün adı

hakkında Konyalı ve Yıldız, şu bilgileri verir: “Bu aşiret sürekçidir. Yörük

söyleyişinde sürek değil sülek kullanılır. Sürücü-sürekçi aynıdır.” (2010, s. 214).

Ancak, sü “asker” sözüne +lek ekinin eklenmesiyle oluşan yeradı kökenli bir

etnonim olduğu düşünülebilir. Ancak Solaklı aşiretinden çok sayıda kişinin

burada yaşaması nedeniyle Solaklı’nın Sülekli’ye (>Sülek) dönüştüğü de

düşünülebilir. Yaz aylarında Toros dağlarındaki Akseki’ye bağlı Alacabel mevkii

yakınlarındaki Sülek yaylasına çıkarlar. 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine

bağlı olarak Sülek Aşireti adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s.

141). TMYK’de Mesgenkâye ve Takavüt adında iki mahallesi olduğu

görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 823-1034).

Tilkiler: İlçe merkezinin yaklaşık 25 km kuzeyinde bulunan bu köy, 1928’de

de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Tilkiler adıyla kayda geçirilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Ayrıca Tilkiler adında Çolaklı’nın bir mahallesi

bulunmaktadır. XVI. yüzyılda Maraş ve çevresinde bulunan Dulkadirli ulusunu

meydana getiren taifelerden biri olan Döngelli içinde Tilkilü cemaati

bulunmaktadır Günümüzde de Kahramanmaraş’ın Pazarcık ilçesine bağlı Tilkiler

köyü bulunmaktadır. Bu durum Dulkadirli ulusunun bakiyelerinin günümüze

kadar, yeradlarında dahi olsa da kendilerini koruduklarını göstermektedir (Solak,

2002, s. 125). Bununla birlikte Dulkadirli ulusunu meydana getiren pek çok

cemaat adına Manavgat ve çevresinde de rastlamak mümkündür: Çolaklu (~Mnv.

Çolaklı), Karacalu (~Mnv. Karacalar), Sarıcalu (~Mnv. Sarılar), Sevinçlü

(~Mnv. Sevinç), Mamalu (~Mnv. Gündoğdu- Mamalar), Yağlular (~Mnv.

Çolaklı- Yağlılar), Begdili (~Mnv. Beydiğin?), Okurcalu (Alanya- Okurcalar),

Dede Karkın (~Mnv. Beşkonak, Karkınlar, Değirmenözü), Tilkilü (~Mnv.

Tilkiler). Bu veriler göstermektedir ki, Maraş ve çevresinden batıya doğru bir göç

gerçekleşmiştir. Manavgat da bu göçün duraklarından biridir.

Yukarıışıklar: İlçe merkezine yaklaşık 15 km uzaklıktaki Yukarıışıklar

köyünde de asıl adın önüne doğrultu gösteren yukarı sıfatı eklendiği için bu

yerleşim yeri adı doğrultu gösteren yeradları arasında değerlendirilmiştir. İ. Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Hakkı Konyalı’nın 1970’li yıllardaki tespitine göre Çubukin ve Kayışdam olmak

üzere iki mahallesi bulunmaktadır (Konyalı ve Yıldız, 2010, s. 160-161)...7.BÖLÜM

mustafakutun