1727 yılında kısa bir süre Sarıçam kazasında iskân edilen bu cemaatin

mensupları firar ederek başka bölgelere gitmişlerdir. Firar eden cemaatlerin geri

döndürülmesi için Aydın Muhassılı Vezir Abdullah Paşa görevlendirilmiş, ancak

başarılı olunamamıştır (Tatar, 2005, s. 80).

Aşağıpazarcı: 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Pazarcı

adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Osmanlı dönemine

ait haritalarda Manavgat nehrinin doğu tarafında yer alan Pazarcı adıyla bir yer

kayıtlıdır. 1475’te bahsedilen Bāzār-ı Düşenbe burası olmalıdır (Karaca, 2009, s.

51). Tarihî dönemlerde Düşenbe (Pazarcı maa Senir) olarak da anılan bölge,

25 Halk etimolojileri, toponimik araştırmaların kaynakları arasında yer alır. Nesilden nesile yadigâr

kalan yeradları halkın manevî yaratıcılığının bir bölümünü oluşturur. Yeradlarını oluşturan halkın

kendisi de bir tür “ilk araştırmacı” olup yeradlarının anlam ve kökenini halk etimolojisi temelinde

açıklamaya çalışmıştır. Tarihî gerçeklerin bozulmasına, gerçeklerin tahrif edilmesine rağmen

efsane ve rivayetlerde verilmiş halk etimolojisi halkımızın manevî yaratıcılığını, düşünüş tarzını

öğrenmek için çok ilgi çekicidir. Bazı rivayetlerde tarihî olayların izini bulmak mümkündür

(Yusifov ve Kərimov, 1987, s. 71-73). TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

1855-1867 yılları arasında Karaman eyaletine bağlı Alâiye altında, kaza olmuş

ve 1868’de Konya vilâyeti altında Teke sancağına bağlanmıştır. 1881-1912 yılları

arasında yine bir nahiye olarak Teke sancağı altındaki Alâiye’ye bağlanmıştır. 21

Nisan 1914 tarihli Kanun-ı Muvakkat ile Manavgat’a bağlanmış, ardından Teke

müstakil sancağı altında 1918’de de bu idarî bağı korumuştur (Sezen, 2017, s.

233). Kaynaklarda Yörükân taifesinden Pazarlı (Bazarlı) cemaatine

rastlanılmaktadır (Türkay, 2005, s. 533). Yeradlarında +CI eki, çoğunlukla +lX

ve +lAr ekiyle aynı görevdedir. Böylelikle bu yeradını etnotoponimler arasında

göstermek daha doğru olacaktır.

Belenobası: İlçe merkezine 18 km uzaklıktaki Belenobası’nda halk

tarafından Kaleli Belen olarak adlandırılan yerden dolayı köyün adının

Belenobası olduğu belirtilse de “dağlık, sarp yer, dağ beli” anlamına gelen beleŋ

ve “bir oymağın oturduğu yer, yurt” anlamına gelen oba sözcüklerinin

birleşmesiyle oluşturulmuş bir yerleşim yeri adıdır. Tek başına belen, bir coğrafî

terim olmakla birlikte Belenobası, bir etnonimdir. Zira belende yaşayan oba, bir

insan topluluğudur. Ancak Belenobası adında bu topluluğun gerçek adı

belirtilmemiştir. Yine de Belenobası adının “coğrafî terimlerle kurulan

yeradları” arasında değerlendirilmemesi ve bu adın etnotoponimler arasında yer

alması gerekir.

Bereket: 1928’de Manavgat Taş Ağıl nahiyesine bağlı olarak Bereket ve

Mecidiye adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Daha sonra

bu iki yerin tek bir ad altında birleştirildiği anlaşılmaktadır. Bu yeradının

etnotoponim olması gerekir. Tahrir defterlerinde Bereketli (Bereketlü) adıyla

cemaatlere rastlanılmaktadır (Türkay, 2005, s. 225). İlçe merkezinin 30 km

batısındaki Bereket için, “1555 tarihindeki kayıtlarda Atabey nahiyesine bağlı

Atabey karyesi için ‘Bereketlü demekle ma’ruftur, denilmektedir. Muhtemelen

Atabey nahiye merkezi burasıdır. Bu nahiye ve köy, ismini bölgeyi fetheden

Atabey Mübarizeddin Ertokuş’a izafeten almış olmalıdır. Sonraları

kullanılmamış ve Bereket adıyla günümüze gelmiştir. Atabey nahiyesi bugünkü

Perakende, Bereket, Denizyaka, Hocalar, Taşağıl, Çardak gibi kazanın

güneyinde Köprüçayı kıyısında yer alan bölgeye tekabül etmektedir.” (Karaca,

2009, s. 44).

Çenger: 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Çenker

(Tchinkér) adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Ancak bu

köyün adının 1933’teki resmî kayıtlarda hatalı olarak Çengel şeklinde geçtiği

görülmektedir (Dâhiliye Vekâleti, 1933, s. 167). Çenger köyünün XVI. yüzyılda

‘Alā’iye kazasına bağlı olduğu görülmektedir (Özkılınç ve ark., 1995, s. 155).

Manavgat ilçesine 21 km uzaklıkta bulunan Çenger, aynı zamanda Saraçlı

Yörüklerine bağlı bir obadır (Ak, 2020, s. 46). Böylelikle bu yeradı bir

etnotoponimdir.Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Çolaklı: Kurucuları Çolaklı Yörükleridir. 1928’de Manavgat Taş Ağıl

nahiyesine bağlı olarak Çolaklı Aşireti adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye

Vekâleti, 1928, s. 142). Cumhuriyet'in ilk yıllarında, Çolaklı Yörükleri yazları

Akşehir'in Ketenlik bölgesinde, kışları ise Çolaklı'da konaklamaktaydı. Yarı

göçebe yaşam süren bu Yörükler, çiftçilik ve hayvancılıkla uğraşıyorlardı (Çınar,

2016, s. 89). Sonradan yerleşik hayata geçerek Çolaklı mahallesine adları verildi.

Eskiden belde olan bu mahalle, Manavgat’ın Antalya yolu üzerinde, 12 km

batısında bulunmaktadır. Çolaklı’da yaşayan halkın çoğunluğu Avşar boyuna

mensuptur. Ayrıca Karakoyunlu, İğdir, Bozahmetli, Sarıkeçili gibi diğer Yörük

ve Türkmen boylarından insanlar da mevcuttur (Kırtı, 2006, s. 14). TMYK’de

Taşağıl bucağına bağlı olan Çolaklı’nın Kepez, Mutamat, Üçtepe, Yağlılar ve

Yapallar adında mahalleleri olduğu görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1947).

1989 yılında Çolaklı’da belde belediyesi kurulmuştur. Ancak günümüzde, yerel

yönetimlerde yapılan değişiklikler ve düzenlemeler sonucunda Çolaklı, mahalle

statüsüne dönüşmüştür.

Demirciler: Bir meslek adından ortaya çıksa da etnotoponim olabileceği

düşünülmelidir. Çünkü 1530 yılındaki 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i

Anadolu Defteri’nde Manavgad kazasına bağlı Temürciler cemā‘ati’nin kayıtlara

geçtiği görülmektedir (Özkılınç ve ark., 1995, s. 88). Manavgat’a uzaklığı

yaklaşık 6 km olan Demirciler köyünün Külcüler mahallesi ve tarım-hayvancılığa

dayalı bir ekonomisi bulunmaktadır (Şimşek, 2013, s. 85). 1928’de Manavgat

Merkez nahiyesine bağlı olarak günümüzdeki adıyla kayda geçirilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). TMYK’de Beygirciler adında bir mahallesi

olduğu görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 146). Bozahmetli Yörük aşireti

de Cumhuriyet öncesi dönemde Düşenbe nahiyesinin 14. sıradaki köyü olarak

Külcüler köyünün Kabapelit mevkisinde kurulmuştur (Uslu, 2015, s. 34-36).

Dolbazlar:26 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Dolbazlar

(دولبازلر) adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Arapça ṭabl

“davul”, Farsça -bāz “oynayan, çalan” ve Türkçe +lar çokluk ekinin birleşimiyle

oluşması muhtemel bir yeradıdır. Bir halk etimolojisi olarak Türkçe kökenli

dolu+boğazlar yapısından kısalma yoluyla oluştuğu da düşünülebilir. Ancak bu

açıklama makul değildir. Sarı, 2016 tarafından bu yeradı, ‘kişi, soy ve boy adı ile

ilgili’ olarak değerlendirilmiştir (s. 347). Kesin olmamakla birlikte etnotoponim

olarak kabul etmek mümkündür.

Evrenleryavşı: 1928 yılında Evrenler ve Yavşı olarak kaydedilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). İlçe merkezine 11 km uzaklıktadır. XV. ve

XVI. yüzyıl kayıtlarında Oğuzların Eymür boyuna bağlı Evrenlü cemaati tespit

edilmektedir. Avşar, Alayundlu, Bayındır boylarına bağlı Evrenlü cemaatleri de

26 Başkurdistan’daki Awırğazı bölgesine bağlı bir köy ve yönetim merkezi olan Tolbazı (Толбазы)

[~Başk. Talbazı] bulunsa da bu iki yeradı arasındaki bağlantı araştırılmaya muhtaçtır.TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

bulunmaktadır (Halaçoğlu, 2009, s. 831- 832). Bu sebeple etnotoponim kabul

edilmelidir.

Gaziler: Köprülü Kanyon Millî Parkı sınırları içerisinde yer alan bu yerleşim

yeri, 1928’de Manavgat Beş Konak nahiyesine bağlı olarak Tazı adıyla kayda

geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Tahrir defterlerinde Tazılar, Tazılu

(Tazılı) adında Yörükân cemaatine rastlanılmaktadır. Bu cemaatler Konya ve

Adana gibi, yakın bölgelerde yaşamışlardır. Konya’daki Tazılar cemaati, Eskeşân

Yörüklerindendir (Sakin, 2006, s. 313). Manavgat’a bağlı Doğançam’ın eski adı

Espiye olup Esbkeşân (Atçeken Yörükleri) ile bağlantılı olsa gerektir. TMYK’de

Darıyeri, Dedek, İlbiz ve Yarımkavak adında mahalleleri olduğu görülmektedir

(İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 291-295-537; İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 1122).

Mevcut hâliyle, Arapça ġāzı

̇

̄

(غازى) sözüne Türkçe +ler çokluk eki getirilerek

oluşturulmuş bir yeradıdır.

Hacıisalı: Hacıisalılar, Adana ile Antalya arasında hâlâ varlığını sürdüren bir

Yörük topluluğudur (Konyalı ve Yıldız, 2010, s. 212). Ayrıca Manavgat

bölgesinde Hacıisalı adında bir köy bulunmaktadır. Bu köy, Teke yöresi

konargöçerlerinden Ecevidli aşiretinin bir obasıdır. Hacıisalı Yörükleri, Teke

yöresine Manavgat tarafından gelmiş olup Antalya çevresinde de yerleşik olarak

yaşamaktadırlar (Ak, 2012, s. 21-29). Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaz aylarında

Sülle yaylasına çıkmakta, kış aylarında ise Manavgat’ın Gebece, Hocalar ve

Hacıobası köylerine inmekteydiler (Çınar, 2016, s. 90). 1928 yılında Manavgat

Merkez nahiyesine bağlı olarak Hacı İsalı Aşireti adıyla kayda geçirilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). TMYK’de Ayrancılar, Ponturlu ve

Süleymançayı adında Hacıisalı Aşireti köy muhtarlığına bağlı üç mahalle

kaydedilmiştir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 105; İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 916-

1001).

Hacıobası: 1928’de de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Hacı Obası

adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Hacıobası’nın

Yörükleri 1940’larda Kızılot Yörükleri ile birlikte Akseki yaylalarına çıkar idi

(Atabeyli, 1940, s. 220). TMYK’de köyün Dereağzı, Deveciler, Hacıise, Sadıklı

ve Uzunkale adında mahalleleri olduğu görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1946,

s. 311-321-453; İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 929-1094). Köyün adı, dinî hayatla

ilgili bir kavram olan hacı (

birleştirilmesiyle oluşmuştur. Ayrıca “obası” ifadesi bu köyün bir Yörük

cemaatine mensubiyetini bildirir.

Halitağalar: 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Halid

Ağalar adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Arapça Halid,

Moğolca ağa (

birleşik bir yeradıdır.

Hatipler: Aslında bu adlandırma hem “etnotoponimler”e hem “mesleklerle

ilgili adlar”a hem de “dinî hayatla ilgili yeradları”na girebilir. 1928’de Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları  

Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Hatibler adıyla kayda geçirilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Halk arasında Hatıplar olarak bilinir ve

söylenir. Bilindiği gibi cuma ve bayram namazlarından önce camilerde hutbe

okuyan din görevlisi, hatip olarak adlandırılır. Arapça ḫaṭı

̇

̄

b sözcüğüne Türkçe

+ler çokluk ekinin getirilmesiyle oluşturulmuş bir yeradıdır. Manavgat’ın

yaklaşık 5 km batısında bulunan bu yerleşim yeri, günümüzde neredeyse

Manavgat merkeziyle birleşmiş durumdadır.

Hocalar: Manavgat ilçe merkezine Antalya yönünde 20 km uzaklıkta

bulunmaktadır. 1928’de Manavgat Taş Ağıl nahiyesine bağlı olarak Hocalar

adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). 1914 tarihli Richard

Kiepert tarafından hazırlanan bir haritada Acemler olarak gösterilmiştir

(Nişanyan, 2022). Sınıflandırma açısından hem “dinî hayatla ilgili yeradları”

hem “mesleklerle ilgili yeradları” hem de “lakap ve unvanlarla oluşan

yeradları”na dâhil etmek mümkündür.

Karaevli: Taşağıl’a bağlı bir mahalledir. Karaevliler, Oğuz Kağan’ın oğlu

Gün Han’ın soyundan geldikleri kabul edilen Bozoklar (sağ) kolundan bir Oğuz

boyudur. DLT’de Oğuz boylarının on ikincisi olarak Kara Bölük geçer (Ercilasun

ve Akkoyunlu, 2015, s. 27)....6.BÖLÜM

mustafakutun