(Konyalı ve Yıldız, 2010, s. 132). Osmanlılarda tımar sahibi bir sınıf atlı askere

sipahi denilmekteydi. Ancak XVI. yüzyılda Kastamonu’nun o zaman bir kazası

olan Boyâbâd’a bağlı Espiyelü cemaatinin kayıtlara geçmesi bu adın bir

Yörük/Türkmen cemaatinin adına istinaden verilmiş olabileceğini akıllara

getirmektedir. Yine XVI. yüzyılda Esbkeşân (Atçeken Yörükleri) cemaatinin

bulunması da düşündürücüdür (Halaçoğlu, 2009, s. 796-816). Esb (اسب), Farsçada

“at” demektir. Bu ad köküne eklenen -iyye(t) eki ise Arapça sıfatların ve adların

sonuna gelerek Türkçedeki +lIk fonksiyonunda yapma (câlî) mastarlar teşkil

süren iki öküzü birbirinden ayıracak kadar hava soğuk olur” anlamında kullanılan “Kork aprilin

beşinden, öküzü ayırır eşinden” şeklinde bir atasözü bulunmaktadır. Bilindiği gibi Türkiye

Türkçesinde konak “büyük ve gösterişli ev” anlamına gelirken birçok Türk dilinde “misafir”

anlamında konak sözcüğü kullanılır.

Odaönü: 1928 yılında da Oda Önü (اوكي اوطھ) olarak kayda geçmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Yoğunlukla Yörüklerin yaşadığı Odaönü köyü,

ilçe merkezine 25 km uzaklıktadır. Türkçe oda (

birleşimiyle oluşmuş bir yeradıdır.

Örenşehir: İlçe merkezine 25 km uzaklıktadır. 1928 yılında Merkez

nahiyesine bağlı olarak Vı

̇

̄

rān Seŋir (سكر ویران) adıyla kaydedilmiştir (Dâhiliye

Vekâleti, 1928, s. 142). Resmî kayıtlarda Viransenir adı kullanılmakla birlikte

Örenşehir adını 1940’lı yıllarda aldığı anlaşılmaktadır (İçişleri Bakanlığı, 1946,

s. 447). Kimi köylerin adlarında bulunan ören~viran adı, bu köylerin eski

uygarlıklara ait kalıntıların üzerine kurulduğuna işaret eder. Bölgede seŋir

P

14F

15

P

“iki

dağ arasındaki sırt” anlamına gelmektedir. Manavgat ile Alanya arasındaki

14 Dede Karkın adına istinaden verilmiş bir yeradı olsa gerektir.

15 Türkmen bilim insanları seŋir sözünün teŋir sözünün değiştirilmiş bir versiyonu olduğunu

düşünmektedir. Türkmencede kumlu ve dağlık yerlerdeki uzayıp giden tepelere, deniz kenarında

ise suya karşı duran böyle tepelere seŋir veya seŋŋer denilmektedir (Atanıyazov, 1970, s. 73). Bu

söz, Kazakçada сеңгір (seŋgir) biçimindedir. DLT’de ise seŋir sözüne “dağ burnu; her duvarın

kenarı” anlamı verilmiştir (Ercilasun ve Akkoyunlu, 2015, s. 494). Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

bölgede hükmeden Senir Beyliği’nin merkezi Örenşehir köyü idi. 1520 yılındaki

tarihî kayıtlarda Kara Seŋir adına da rastlanır (Karaca, 2009, s. 92-93). Aynı ad

DLT’de de bulunur ve “Barsgan16 yakınlarında bir yerin adı” olarak geçer

(Ercilasun ve Akkoyunlu, 2015, s. 444) Viran sözünün Farsça vı

̇ (ویران) rān

̄

sözünden gelmesi dolayısıyla Türkçe olmaması sebebiyle İçişleri Bakanlığı

tarafından adı değiştirilmiştir. Hâlbuki şehir sözü de Farsçadan dilimize girmiştir.

Taşağıl: 1928 yılında Manavgat kazasına bağlı üç nahiyesinden biri de Taş

Ağıl’dır ve kendisine bağlı on altı köy bulunan bir idarî birimdir. Bu köyleri şöyle

sıralamak mümkündür: Bereket ve Mecidiye, Beydiğin (Bekdikin), Büklice,

Perakende Aşireti, Peri ve Zeyve, Çardak, Çakış, Çolaklı Aşireti, Hocalar, Taş

Ağıl, Fettahlı Aşireti, Kara Bucak, Kızıl Dağ, Kısalar, Kepez ve Sağırin, Nikit

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). 1973 yılında kurulan Taşağıl belediyesine bağlı

mahalleler ise şunlardı: Cumhuriyet, Hacı Hatip, Mihrap, Karaevli,17 Yörük

Bekirler (MATAB, 2004, s. 297). Taşra sözcüğünde de görüldüğü üzere taş

sözcüğünün “dış; uzak” gibi anlamları bulunmaktadır. Taş “dış” sözcüğüyle

küçükbaş hayvancılık yapıldığının bir göstergesi olarak ağıl18 sözcüklerinin

birleşimiyle oluşan bu yeradı “dış ağıl” anlamına gelmektedir. Konya’nın

Seydişehir ilçesinde de aynı adlı bir yerleşim yeri bulunmaktadır. Seydişehir köy

adları üzerine yapılan bir çalışmada bu köyün, merkezdekiler tarafından ağıl

olarak kullanıldığı düşüncesi dile getirilmiştir (Durgunay, 2018, s. 91). Ancak

Antalya Halkevi Dergisi Türk Akdeniz’de çıkan bir yazıda Taşağıl adının

oluşumu şu şekilde açıklanır: “Taşağıl kelimesi (Taş Ahır) kelimesinden galattır.

80-90 yıl önce Sarı Bekir uşaklarından Bekir Mehmet Ali Çavuş, Hacı Halil ve

daha sonra Hacı Hatipler buraya çit yerine taştan bir ağıl yapmışlardı. Onun

için köyün adına (Taş Ahır) denilmişti. Sonradan (Taşağıl) denilmeğe

başlanmıştır.” (Erten, 1938, s. 10). Durgunay’ın fikrine dayanırsak Taşağıl

yerleşim yerinin adı, leksik-semantik sınıflandırmada hem “doğrultu gösteren

yeradları”na hem de “yapı adlarına bağlı yeradları”na dâhil edilebilir.

Ulukapı: Manavgat merkezinde yer alan bir köydür ve ilçe merkezine 3 km

uzaklıktadır. Ulukapı’ya bağlı olup Sülekli Yörüklerinin yaşadığı bir yerleşim

yeri olan Sülek mahallesi de bulunmaktadır. Ayrıca, Manavgat'ta aynı isme sahip

başka bir köy de bulunmaktadır. 1928 yılında Merkez nahiyesine bağlı olarak

Kirten adıyla kaydedilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Kirten adının

1940’lı yıllarda Ulukapı olarak değiştirildiği anlaşılmaktadır (İçişleri Bakanlığı,

1946, s. 535). Türkçe ulu ve kapı (

yeradıdır.

16 Afrâsiyab’ın oğlu Barsgan’ın kurduğu kasabanın adı (Ercilasun ve Akkoyunlu, 2015, s. 575).

17 Kara Evliler köyü, 1928 yılında Serik Merkez nahiyesine bağlıdır (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s.

132).

18 Başkurtça, Kazakça, Tatarca gibi birçok Kıpçak grubu Türk dilinde “köy” anlamında “awıl”

sözünün kullanıldığını belirtmek gerekir.TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

Uzunkale: Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu’na göre Uzunkale, 1946

yılında Hacıobası köyüne bağlı bir mahalle idi (İçişleri Bakanlığı, 1947, s. 1094).

Bu köy, ilçe merkezine yaklaşık 25 km uzaklıktadır ve adını içerisinde bulunan

tarihî yapıdan almaktadır. 2004 yılında Hacıobası köyünün bir mahallesi iken

ayrılarak bağımsız bir köy hâline gelmiştir. Ayrıca, bu bölge Hacıisalı

Yörüklerinin yoğun olarak yaşadığı bir alan olarak bilinmektedir. Türkçe uzun ve

Arapça ḳalʿa sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuş bir yeradıdır.

Yukarıhisar: İlçenin merkez mahallelerindendir. Bu yerleşim yeri adı,

yukarı doğrultu gösteren sıfat ve hisar yapı adının birleşimiyle oluşmuştur.

Sınıflandırma yapılırken hem “doğrultu gösteren yeradları” hem “yapı adlarına

bağlı yeradlar”ı hem de “son dönem yeradları”na dâhil etmek mümkündür.

1.1.7. Coğrafî Ögenin İç Özelliğine Dayalı Yeradları

Yeniköy: Şişeler köyünden ayrılarak kurulan bir yerleşim yeridir.

Manavgat’a yaklaşık 10 km uzaklıkta bulunmaktadır. Türkçe yeŋi ve Farsça kūy

(كوى) sözcüklerinin birleşimiyle oluşmuş bir yeradıdır.

1.1.8. Benzetmeye Dayalı Yeradları

Altınkaya: Bazı yerleşim yeri adlarının bölgede maden ya da madencilik

faaliyeti bulunmasa da bu türden adlar alabileceği görülmektedir. Özellikle son

dönemde verilen yeradlarında görülen bir özelliktir. Eski adı Zerk olan Altınkaya,

Köprülü Kanyon Millî Parkı sınırlarındadır ve Selge Antik Kenti’nin üzerine

kurulu olduğu için bu yerleşim yeri, I. Derece Kültürel Sit Alanıdır. 1928 yılında

Serik Merkez nahiyesine bağlı olarak Zerk (زرك -Zérék) adıyla kaydedilmiştir

(Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 131). Bu şehir, tarihçi Strabon’a göre MÖ II. bin yılın

sonuna doğru Dor göçleri esnasında kurulmuştur. Selge şehri, antik Pisidia

bölgesinde paranın basıldığı ilk şehir olmuştur.

P

18F

19

P

Manavgat ilçe merkezine 77 km

uzaklıkta bulunan bu yerleşim yerinin eski adının, Antik Selge adının Serk ve

oradan da Zerk biçiminde gelişimiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. 1968

yılında köyün eski adı Zerköy, yeni adı ise Altınkaya olarak gösterilmiştir (İçişleri

Bakanlığı, 1968, s. 39).

Gebece: Manavgat’a yaklaşık 28 km uzaklıkta bulunur ve Toros dağlarının

yamaçlarına kurulmuştur. Bu köyde Mahrumçalı ve Karaaliler mahalleleri de yer

almaktadır (Şimşek, 2013, s. 87). Bu köy genel olarak Manav yerleşmesi olarak

bilinmektedir. 1928 yılında Merkez nahiyesine bağlı olarak Kebece (Kébédjé)

adıyla kaydedilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). TMYK’de Cırıklı ve

Hocalı adında mahalleleri olduğu görülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s. 209-

512). Gebece köyünün XVI. yüzyılda ‘Alā’iye kazasına bağlı olduğu

görülmektedir (Özkılınç ve ark., 1995, s. 155). Türkçe gebe sözcüğüne +ce ekinin

koşulmasıyla oluşturulmuş bir yeradıdır.

19 14 Şubat 2020’de http://koprulukanyon.tabiat.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Gültepe: Hatipler köyünün Yediyar mevkiinde kurulan Gültepe, kısmen

Alevi (Tahtacı) yerleşmesidir. Söz konusu köy, ilçe merkezine yaklaşık 7 km

uzaklıktadır. Farsça gul (گل) ve Türkçe tepe sözcüklerinin birleşimiyle

oluşturulmuş bir son dönem yeradıdır.

Salkımevler: Manavgat’ın merkez mahallelerindendir. Türkçe kökenli

salkım ile ev sözlerinin birleşimiyle ve ev sözüne +ler çokluk eki getirilerek

oluşturulmuş bir yeradıdır. Yüksek apartmanların çokluğundan dolayı bir

benzetmeyle ad verilmiştir. Aynı zamanda sınıflandırma yaparken son dönem

yeradlarına dâhil edilebilir.

1.1.9. Topotoponimler (Yeradlı Yeradları)

1.1.9.1. Orunadlı Yeradları (Oykotoponimler)

Yalçıdibi: 1928’de Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak günümüzdeki

adıyla kayda geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 142). Yörük ve Manav

yerleşimidir. İlçe merkezine 29 km uzaklıktaki Yalçıdibi’nin adının eteklerine

kurulduğu Yalçı Tepesi’nden geldiği belirtilmektedir. Aynı zamanda yörede yalçı

“dağ eteği” anlamına gelir. Köyün adı, bir dağ/tepe adına dayalı ortaya çıktığı

için bu yeradı bir başka toponimden kaynaklanmaktadır. Bu durumda söz konusu

yeradını topotoponim (yeradlı yeradı) olarak değerlendirmek gerekir.

1.1.9.2. Su Adlı Yeradları (Hidrotoponimler)

Çağlayan: Manavgat’ın merkez mahallelerindendir. Coğrafî bir terim olan

ve “Bir akarsuyun, çok yüksek olmayan bir yerden dökülüp aktığı yer, küçük

şelale” anlamındaki çağlayan sözü toponimleşmiştir. Manavgat Şelalesi’ne

Manavgat Çağlayanı da denilmesi ve mahallenin çağlayana yakın olması

sebebiyle bu ad verilmiştir. “Son dönem yeradları”na dâhil etmek de

mümkündür.

Çayyazı: Halk arasında Ummaz olarak da bilinen Çayyazı köyü, 1928’de

Manavgat Merkez nahiyesine bağlı olarak Hummaz (Hommase) adıyla kayda

geçirilmiştir (Dâhiliye Vekâleti, 1928, s. 141). Hummaz olarak bilinen köyün adı,

1946 kayıtlarında Çayyazı olarak değiştirilmiştir (İçişleri Bakanlığı, 1946, s.

131). Irmağa yakın olmasından dolayı bu adı almıştır. İlçe merkezine yaklaşık 3

km uzaklıkta bulunan köyün eski adı olan Hummaz hakkında şöyle bir rivayet

bulunmaktadır:  4.BÖLÜM

mustafakutun