Manavgat yeradlarının leksik-semantik dağılımı içerisinde coğrafî terimlerle

kurulan yeradları %9.32, renk adlarıyla kurulan yeradları %8.47, yapı adlarına

bağlı yeradları %11, boy-aşiret adlarıyla oluşturulan yeradları %25, son dönem

Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

yeradları %12.71 ve bitki adlı yeradları (fitotoponimler) %7.62’lik payla önemli

bir yer tutmaktadır.

Şekil 2: Manavgat yeradlarının köken bakımından dağılımı

Köken bakımından Manavgat’taki yeradlarının yaklaşık %53’ü tamamen

Türkçe adlardan oluşmaktadır. Türkçe + Arapça ya da Arapça + Türkçeden

oluşan melez yeradları %20’lik oranla ikinci sırayı, Türkçe + Farsça ya da Farsça

+ Türkçeden oluşan melez yeradları ise %12’lik bir oranla üçüncü sırayı

oluşturmaktadır. Ancak bunlar, halk tarafından benimsenmiş ve artık

Türkçeleşmiş adlardır. Böylelikle Manavgat’taki yerleşim yeri adlarının

neredeyse tamamına yakını Türkçe adlardan oluşmaktadır. Antik Anadolu

dillerinden gelen yeradları ise %2’lik bir orana sahiptir. Manavgat’ta resmî

yerleşim yerlerinin hiçbirinin adı Rumca değildir. Bu durumun oluşmasında XII.

yüzyıldan itibaren bölgenin Oğuz yurduna dönüşmesi, kimi ödünçleme sözlerin

Türkçeleşmiş olması ve devlet eliyle kimi yeradlarının değiştirilmesi etkili

olmuştur. 1940’lı yıllarda bu bir devlet politikası hâline gelmiştir. Ancak

değiştirilen bazı yeradlarında Kızılcaköy > Yeşilbağ örneğinde görülebileceği

bölgenin tarihî, coğrafî veya toplumsal özellikleriyle bağdaşmayan adlar

kullanıldığı görülmektedir. Aynı zamanda yörenin tarihî coğrafyasını

aydınlatabilecek yeradlarının yenileriyle değiştirilmesi bu alandaki

araştırmacılara güçlükler doğurabilmektedir. Resmî olmasa da Homa gibi antik

yeradları halk arasında hâlâ kullanılmaktadır.TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

Şekil 3: Manavgat yeradlarının yapısı bakımından dağılımı

Manavgat’taki yerleşim yerleri adlandırılırken en çok birleşik adlar (%68)

tercih edilmiştir. Onu %22’lik oranla türemiş yeradları takip eder. Özellikle bazı

eklerin yeradı türetmede sıklıkla kullanıldığı görülür. Bu eklerden +cA, +lA ve

+lI addan ad yapım eki niteliğinde; +lAr çokluk eki niteliğinde; -An ise eylemden

ad yapım eki niteliğindedir. En az tercih edilen yeradı biçimi ise %10’luk bir

oranla basit adlardır.

Çıkar Çatışması: Yazar tarafından çıkar çatışması beyan edilmemiştir.

Destek ve Teşekkür: Yazar tarafından destek ve teşekkür beyan edilmemiştir.

ETİK ve BİLİMSEL İLKELER SORUMLULUK BEYANI

Bu çalışmanın tüm hazırlanma süreçlerinde etik kurallara ve bilimsel atıf

gösterme ilkelerine riayet edildiğini yazar(lar) beyan eder. Aksi bir durumun

tespiti halinde Ege Üniversitesi/ Türk Dünyası İncelemeri Dergisi’nin hiçbir

sorumluluğu olmayıp, tüm sorumluluk makale yazarlarına aittir.

Kısaltmalar

Ar.

Arapça

DLT

Dîvânu Lugâti't-Türk

DS

Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü

ET

Eski Türkçe

Far.

Farsça

Moğ.

Moğolca

Mnv.

Manavgat

10%  

Basit Yeradları

Türemiş Yeradlar

Birleşik YeradlarıCelâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Soğ.

Soğutça

T.

Türkçe

TMYK

Türkiye’de Meskûn Yerler Kılavuzu

KAYNAKÇA

Äbdirahmanov, A. (2010). Toponomika jäne etimologiya (Qazaq til biliminiŋ

antologiyası seriyası işinde). S. Torayğırov Atındağı Pavlodar Memlekettik

Universiteti.

Ak, M. (2020). Konar göçerlikten yerleşikliğe göç olgusu ve göç yolları ile yayla ve kışla

yerlerinde Manavgat Yörükleri. F. Uslu ve C. Kökus (Ed.), Yörük Araştırmaları-

2 içinde (ss. 41-69). Palet.

Ak, M. M. ve Kadıoğlu, Y. (2016). “Manavgat” adı üzerine bir araştırma. III.

Uluslararası KOP Bölgesel Kalkınma Sempozyumu (Aksaray: 22-24 Ekim 2015)

Sempozyum Kitabı İçinde S. 560-564. KOP Bölgesi Üniversiteleri Birliği

(UNİKOP).

Akar, A. (2006). Renge bağlı yer adlandırmalarında Muğla örneği. Erciyes Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(20), 51-63.

Atabeyli, N. K. (1940). Teke (Antalya) Yürükleri hakkında notlar. Türk Tarih

Arkeologya ve Etnografya Dergisi, 213-224.

Ataniyazov, S. (1970). Türkmenistanyň toponimik sözlügi. Ylym.

Atıcı Arayancan, A. (2015). Karakoyunluların menşei hakkında bazı görüşler. Oğuzlar:

dilleri, kültürleri ve tarihleri- 5. Uluslararası Türkiyat araştırmaları

sempozyumu bildirileri (S. 137-140). Hacettepe Üniversitesi.

Atmaca, E. & Güzel, Ö. (2018). Antalya'nın Korkuteli ilçesinin köy adları. Avrasya

Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6(15), 304-328. DOI: 10.33692/

avrasyad.510030

Ayverdi, İ. (2010). Kubbealtı Lugatı: Misalli büyük Türkçe sözlük (asırlar boyu târihî

seyri içinde). Kubbealtı.

Başkan, Ö. (1971). Türkiye köy adları üzerine bir deneme. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı

Belleten, 18(1970), 237-251.

Beldiceanu-Steinherr, I. (1991). Atçeken. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 4, s. 48-49).

Türkiye Diyanet Vakfı.

Dâhiliye Vekâleti (1928). Son Teşkilât-ı Mülkiyede köylerimizin adları. T.C. Dâhiliye

Vekâleti Nüfus Müdîriyet-i Umûmiyesi.

Dâhiliye Vekâleti (1933). Köylerimiz. İstanbul Matbaacılık ve Neşriyat Türk Anonim

Şirketi.

Dz. Binbaşı Muammer (1931). Sahillerimizde bulunan mevkilerle liman ve sairenin

isimlerini gösterir lügatçe. Büyük Erkânıharbiye IX: Deniz Şubesi, İstanbul

Deniz Matbaası.

Develi, H. (2001). Türkiye toponimisine dair denemeler. Studia Turcologica

Cracoviensia (8), 17-22. TDİD | Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23 / 2, 2023

https://tdid.ege.edu.tr/

Devlet Arşivleri Başkanlığı (2020). Kaynaklarıyla Osmanlı coğrafyası yer adları

sözlüğü. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı.

Doğa Koruma ve Millî Parklar Genel Müdürlüğü (2020, Şubat 14). Köprülü Kanyon Millî

Parkı: http://koprulukanyon.tabiat.gov.tr/ adresinden alındı.

Durgunay, B. (2018). Seydişehir ilçesinin köy adları üzerine bir inceleme. Selçuk

Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (43), 77-104. DOI:

10.21563/sutad.447226

Ercilasun, A. B. & Akkoyunlu, Z. (2015). Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti't-Türk: Giriş-

Metin-Çeviri-Notlar-Dizin (2. B.). Türk Dil Kurumu.

Erten, S. F. (1937). Antalya'dan Anamur'a doğru-I. Türk Akdeniz (Antalya Halkevi

Dergisi), 1(6), 25-27.

-----. (1938). Antalya'dan Anamur'a doğru-II. Türk Akdeniz (Antalya Halkevi Dergisi),

2(7), 10-12.

Frayliç & Ravling. (2008). Türkmen aşiretleri. (Ç. Önal, Çev.). Aşina Kitaplar.

Gabain, A. V. (1968). Renklerin sembolik anlamları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih

Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 3(1), 107-113.

Görgeç, C. (2020). Manavgat ve yöresi ağızları. [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Gülten, S. (2009). Batı Anadolu’da bir Yörük grubu: XVI. yüzyılda Karaca Koyunlular.

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (22), 192-215.

-----. (2017). XVI. yüzyıl Anadolu’sunda Moğol bakiyeleri: Çungarlar. Journal Of

History Studies, 9(4), 53-61. DOI: 10.9737/hist.2017.550

Halaçoğlu, Y. (2009). Anadolu'da aşiretler, cemaatler, oymaklar (1453-1650) (6 Cilt).

Türk Tarih Kurumu.

Harita Genel Komutanlığı (2023, Haziran 4). İl ve ilçe yüz ölçümleri.

https://www.harita.gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri adresinden alındı.

İçişleri Bakanlığı (1946). Türkiye'de meskûn yerler kılavuzu- Cilt I. Başbakanlık Devlet

Matbaası.

-----. (1947). Türkiye'de meskûn yerler kılavuzu- Cilt II. Başbakanlık Devlet Matbaası.

-----. (1968). Köylerimiz (1 Mart 1968'e Kadar). Başbakanlık Basımevi.

-----.

(2023, Haziran 4).

Mülki idare birimleri. https://www.e

icisleri.gov.tr/anasayfa/mulkiidaribolumleri.aspx adresinden alındı.

İller İdaresi Genel Müdürlüğü (1982). Köylerimiz 1981. T.C. İçişleri Bakanlığı İller

İdaresi Genel Müdürlüğü.

Kahraman, S. A. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: Kütahya

Manisa- İzmir-Antalya-Karaman-Adana-Halep-Şam-Kudüs-Mekke-Medine (9.

Kitap- 1. Cilt). Yapı Kredi.

Karaca, B. (2009). XV. ve XVI. yüzyıllarda Manavgat kazası. Fakülte.

Kırtı, H. (2006). Çolaklı soylar- boylar. Koçlar Gazetecilik Matbaacılık.

Kononov, A. N. (2015). Türk lehçelerinde renk adlarının semantiği. (Çevirenler: E.

Atmaca ve R. Adzhumerova) Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi

(17), 185-204. Celâl GÖRGEÇ

Manavgat Yerleşim Yeri Adları

Koday, S. ve Aydın, T. (2016). Elmalı’da (Antalya) geçmişten günümüze yerleşme adları

üzerine bir inceleme. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu 13-14

Ekim 2016: Bildiriler Kitabı (s. 448-468). Ankara Üniversitesi Türkiye

Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi.

Konyalı, İ. H. & Yıldız, A. (2010). Abideleri ve kitabeleri ile Manavgat tarihi. Manavgat

Ticaret ve Sanayi Odası.

MATAB. (2004). Manavgat 2002-2003 envanteri. Manavgat Çevre Koruma, Turizm,

Altyapı Tesisleri Yapma ve İşletme Birlik Başkanlığı.

Mädiyeva, G. B. & İymanberdiyeva, S. Q. (2005). Onomastika: Zerttew Mäseleleri.

Qazaqstan Respublikası Mädeniyet, Aqparat jäne Sport Ministrligi- Til

Komiteti.

Məmmədov, N. (2007). Toponimika. Bakı Dövlət Universiteti.

Nişanyan, S. (2022, Ağustos 25). Index Anatolicus (Türkiye yerleşim birimleri

envanteri): https://nisanyanmap.com/ adresinden alındı.

Özkılınç, A. V. (1995). 166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu defteri (937/1530).

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Defter-i

Hâkânî Dizisi: II.

Özkılınç, A. ve ark. (2013). Osmanlı yer adları: II [Anadolu, Karaman, Rum, Diyarbakır,

Arap ve Zülkadriye Eyaletleri (1530-1556) (Şam ve Halep dâhil)]. Devlet

Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.

Roux, J. P. (1999). Güney Anadolu’daki Yörük aşiretlerinin adları ve yerleşim bölgeleri

(Çevirenler: S. Bingöl ve M. Türktaş). Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi

Dergisi (Dr. Himmet Biray Özel Sayısı), 613-618.

Sakin, O. (2006). Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler. Toplumsal Dönüşüm.

Sarı, C. ve Tepeli, Y. (2012)...10.BÖLÜM

mustafakutun