Tarihler 26 ?ubat 1992’yi gösterdi?inde Azerbaycan’a ba?l? Da?l?k Karada? bölgesindeki Hocal? köyünde, Ermenistan’a ba?l? kuvvetler taraf?ndan insanl??a s??mayan bir katliam gerçekle?ti. Katliamda Azerbaycan Cumhuriyeti’nin resmî aç?klamas?na göre sald?r?da 106’s? kad?n, 83’ü çocuk olmak üzere toplam 613 Azerbaycanl? hayat?n? kaybetti. ??te Hocal? Katliam?’n?n korkunç ayr?nt?lar?…

EN KAPSAMLI S?V?L KATL?AMI

Hocal? Katliam? (Azerice: Xocal? soyq?r?m?), Karaba? Sava?? s?ras?nda 26 ?ubat 1992 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Da?l?k Karaba? bölgesindeki Hocal? kasabas?nda ya?anan ve Azeri sivillerin Ermenistan’a ba?l? kuvvetler taraf?ndan toplu ?ekilde öldürülmesi olay?d?r.”Memorial” ?nsan Haklar? Savunma Merkezi, ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü, The New York Times gazetesi ve Time dergisine göre katliam, Ermenistan’?n ve 366. Motorize Piyade Alay?’n?n deste?indeki Ermeni güçleri taraf?ndan gerçekle?tirilmi?tir. Ayr?ca, Karaba? Sava??nda Ermeni kuvvetlere komutanl?k yapm?? bugünkü Ermenistan Cumhurba?kan? Serj Sarkisyan ve Markar Melkonyan’?n aktard???na göre karde?i Monte Melkonyan, katliam?n Ermeni güçler taraf?ndan yap?lan bir intikam oldu?unu aç?klam??t?r.?nsan Haklar? ?zleme Örgütü, Hocal? Katliam?’n? Da?l?k Karaba?’?n i?galinden bu yana gerçekle?en en kapsaml? sivil katliam? olarak nitelendirmi?tir.Azerbaycan Cumhuriyeti’nin resmî aç?klamas?na göre sald?r?da 106’s? kad?n, 83’ü çocuk olmak üzere toplam 613 Azerbaycanl? hayat?n? kaybetmi?tir.Da?l?k Karaba? bölgesinin en önemli tepelerinden birisinde olan Hocal? kasabas? Ermeni güçleri için önemli bir askerî hedef niteli?i ta??maktayd?. Kasaba Hankendi’yle A?dam’? ba?layan yolun üzerinde bulunup bölgenin tek havaliman? için üs konumundayd?. ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü’nün raporuna göre Hocal? kasabas? Hankendi’yi top ate?ine tutan Azerbaycan Silahl? Kuvvetleri taraf?ndan üs olarak kullan?ld??? için Ermeni kuvvetler taraf?ndan top ate?ine tutulmaktayd?.

KASABA TAMAMEN YOK ED?LD?

Aral?k 1991’de Hankendi çevresinde yerle?en ve Azerilerin ya?ad??? Kerkicahan kasabas?n?n al?nmas?ndan sonra, Hocal? kasabas? tamamen Ermeni ablukas?nda kald?. 30 Ekim’den itibaren karayoluyla ula??m kapanm?? ve tek ula??m vas?tas? olarak helikopter kalm??t?. 20 Kas?m 1991’de Hocavend semalar?nda Mi-8 helikopterin Ermeni kuvvetler taraf?ndan vurulmas? ve sonuçda birkaç

Azerbaycan devlet resmileri, Rus ve Kazak gözlemciler dahil 20 ki?inin ölümünden sonra, hava ula??m? da kesilmi?ti. ??galden önce 1991-1992 k?? aylar?nda Hocal? sürekli olarak bombalanm??t?r. Hocal?dan ç?km?? mültecilerin ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü’ne söylediklerine göre, baz? durumlarda bombard?manlar aç?kca sivil hedeflere kar?? yönlendirilmi?tir. Sald?r? öncesi, birkaç ayd?r kasaba elektrik ve gazdan yoksundu.936 km2’lik alana sahip, sava?tan önce 2.605 aileden ibaret 11.356 ki?inin ya?ad??? Hocal? kasabas? 26 ?ubat 1992 tarihinde ya?maya maruz kalm?? ve kasaba tamamen yok edilmi?tir. Uzun süre cesetlerin al?nmas? bile mümkün olmad?. Kasaba Alef Hac?yev komutas?ndaki yakla??k 160 hafif silahl? ki?iden olu?an Özel Polis Gücü (OMON) birlikleri taraf?ndan savunulmaktayd?. ?laveten 200 ki?ilik savunma kuvveti mevcuttu.

613 K??? ÖLDÜRÜLDÜ

Hocal? Katliam?’nda ya?am?n? yitiren üç ya??ndaki Gülmire Mehdiyeva ile be? ya??ndaki ba?ka bir k?z çocu?unun Bakü’deki mezarlar?.Hocal? sald?r?s?n?n oldu?u tarihlerdeki bir gazete küpürü.Ermeni güçleri 1992 y?l?n?n 25 ?ubat? 26 ?ubat’ta ba?layan gecede bölgedeki 366. Alay?n da deste?i ile önce giri? ve ç?k???n? kapad??? Hocal? kasabas?nda, Azeri resmî kaynaklar?na göre, 83 çocuk, 106 kad?n ve 70’den fazla ya?l? dahil olmak üzere toplam 613 sakin öldürülmü?, toplam 487 ki?i a??r yaralanm??t?r. 1275 ki?i ise rehin al?nm?? ve 150 ki?i ise kaybolmu?tur. Cesetler üzerinde yap?lan incelemelerde cesetlerin birço?unun yak?ld???, gözlerinin oyuldu?u, ba?lar? kesildi?i görülmü?tür. Hamile kad?nlar ve çocuklar?n da maruz kald??? tespit edilmi?tir.Eski ASALA eylemcilerinden Monte Melkonyan, Hocal?’ya yak?n bölgede Ermeni askeri birliklere komutanl?k yapm?? ve katliamdan bir gün sonra Hocal? çevresinde gördüklerini günlü?ünde anlatm??t?r. Melkonyan’?n olümünden sonra, Markar Melkonyan karde?inin günlü?ünü Benim Kade?imin Yolu (My Brother’s Road) ba?l???yla ABD’de ç?kard??? kitapta Hocal? katliam?n? ?öyle tasvir ediyor:

Bir gece önce ak?am 11 civar?nda, 2.000 Ermeni sava?ç?s?, Hocal?’n?n üç taraf?ndaki yüksekliklerden ilerleyerek, kasaba sakinlerini do?udak? aç?l??a do?ru s?k??t?rm??lar. 26 ?ubat sabah?na kadar mülteciler Da?l?k Karaba??n do?u yüksekliklerine ula?m?? ve a?a??dak? Azeri kenti olan A?dam’a do?ru inmeye ba?lam??lar. Burdaki tepeciklerde yerle?en sivilleri güvenli arazide takip eden Da?l?k Karaba? askerleri onlara ula?m??lar. Mülteci kad?n Reise Aslanova ?nsan Haklar? ?zleme Örgütüne verdi?i aç?klamada “Onlar sürekli ate? ediyorlard?” diye konu?mu?tu. Arabo’nun sava?ç?lar? daha sonra uzun zaman kalçalar?nda ta??d?klar? b?çaklar? k?nlar?ndan ç?karakak b?çaklamaya ba?lam??lar.?u anda yaln?z kuru çimenden esen rüzgar?n sesi ?sl?k çal?yordu, ve ceset kokusunu uçurmas? için bu rüzgar henüz erkendi.Monte üzerinde kad?nlar?n ve çocuklar?n k?r?lm?? kuklalar gibi saç?ld??? çimene e?ilerek “Disiplin yok” diye f?s?ldad?. O bu günün önemini anl?yordu: bu gün Sumgay?t Pogromunun dördüncü y?ldönümüne yakla??yordu. Hocal? stratejik bir amaç olmas?ndan ba?ka ayn? zamanda bir öç alma eylemiydi.

Bugünkü Ermenistan cumhurba?kan? ve sava? süresinde Karaba?’da Ermeni güçlerine kumandanl?k yapm?? Serj Sarkisyan’?n ?ngiliz ara?t?rmac?s? ve yazar? Thomas De Waal’a söylediklerine göre Hocal?dan önce, Azerbaycanl?lar bizim ?aka yapt???m?z? san?yordu, Ermenilerin sivil topluma kar?? el

kald?rmayacaklar?n? san?yorlard?. Biz bunu (stereotipi) k?rmay? ba?ard?k. Ve olay i?te bu. Ayni zamanda o delikanl?lar?n aras?nda Bakü’den ve Sumgay?t’tan kaçanlar?nda olmas?n? anlamal?y?z.

Ermenistan Maslahatgüzar’? Movses Abelyan, Birle?mi? Milletler Genel Kurulu’na Ermenistan D?? ??leri Bakanl??? taraf?ndan takdim etti?i mektupda, Azerbaycan’?n olay? “utanmazcas?na kulland???n?” söylemi?tir. Abelyan, eski Azerbaycan cumhurba?kan? Ayaz Mutallibov’un Çek gazeteci Dana Mazalova ile yapt??? ve 2 Nisan 1992’de Rusya’n?n Nezavisimaya Gazeta gazetesinde yay?mlanan röportaja dayanarak, sivillerin kaç???n? kolayla?t?rmak amac?yla Karaba?’daki Ermenilerin açm?? oldu?u da? geçidinden yerli halk?n kaç???n?n Azerbaycan Halk Cephesi militanlar? taraf?ndan önlendi?ini savunmu?tur.. Ayr?ca Abelyan, Ermenilerin Azeri sivillere beyaz bayrak ile kasabay? terketme ça?r?s?nda bulundu?unu söyleyen bir Azeri kad?n?n?n sözünden al?nt? yapan ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü Helsinki Watch bölümünün Eylül 1992 raporuna dayanarak, gerçekten Azeri militanlar?n?n kaçmaya çal??anlar? vurdu?unu yazm??t?r.Daha sonraki röportajlarda Mutallibov, Ermenileri kendi sözlerini bariz ?ekilde yanl?? yorumlamas? gerekçesiyle suçlam?? ve sadece, “Azerbaycan Halk Cephesi Hocal? katliam?n?n sonuçlar?n? kendi siyasi ç?karlar?na kulland?” diye söyledi?ini vurgulam??t?r.?laveten, ?nsan Haklar? ?zleme Örgütü ?cra Direktörü, sivil ölümlere Karaba? Ermeni güçlerinin do?rudan sorumlu oldu?unu, hem kendi raporu hem de Memorial’?n raporunun Azeri güçlerin sivillerin kaç???n? engelledi?ine ve sivillere ate? açt???na dair argüman? destekleyen herhangi delilin içermedi?ini ifade etmi?tir.

ULUSLAR ARASI TEPK?

?nsan Haklar? ?zleme Örgütü olay? Da?l?k Karaba? Sava?? içerisinde yap?lan en büyük katliam olarak nitelemi?tir. Azerbaycan Parlamentosu 1994’te Hocal?’da ya?anan katliam? “soyk?r?m” oldu?unu ilan etti.

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi’nin 31 üyesi (12 Türkiye, 8 Azerbaycan, 3 Birle?ik Krall?k, 2 Arnavutluk, 1 Bulgaristan, 1 Lüksemburg, 1 Yugoslavya Federal Cumhuriyeti, 1 Makedonya Cumhuriyeti, 1 Norveç, 1 Polonya) taraf?ndan imzalanan, Ermenistan tüm Hocal?lar? öldürdüler ve tüm ?ehri harap ettiler ifadesinin de yer alan ve 19. yüzy?l?n ba?lar?ndan beri Ermenistan taraf?ndan Azerilere kar?? i?lenen soyk?r?m olarak tan?nmaya ad?m at?lmas? gerekti?ini bütün parlamento üyelere söyleyen 324 nolu bildiri yay?mlad?.

2009’un ?ubat ay?nda Kaliforniya Eyalet Alt Senatosu’nun üyesi Felipe Fuentes, Azerbaycan cumhurba?kan? ?lham Aliyev’e yazd??? mektupda Hocal? olaylar?n? Azeri katliam? ?eklinde nitelendirerek, kurbanlar?n ailelerine ba?sa?l???n? sunmu?tur.

Meksika Senatosu, 2011’de Hocal? olaylar?n? soyk?r?m olarak tan?m??t?r. 1992 y?l?nda ?ubat’?n 25’ini 26’s?na ba?layan gece Hocal?’da soyk?r?m yap?ld?..

 mustafakutun

merhaba?elale.com